انتشار آمار رسمی از کاهش ۱۹ میلیون لیتری مصرف بنزین در ۱۰ روز ابتدایی طرح سهمیهبندی خبر میدهد. به این ترتیب، میزان مصرف روزانهی بنزین در روزهای اخیر به ۷۹ میلیون رسیده که پیشتر چنین ارقامی در سال ۹۵ مشاهده شده بود.
هرچند واکنشهای ابتدایی به اصلاح قیمتها ممکن است با گذر زمان کمتر شود، اما بدون شک افت حدود ۲۰ درصدی فعلی را نمیتوان رفتاری مقطعی دانست و درنتیجه، سیاست اخیر اثر قابل ملاحظهای بر کنترل مصرف بیرویهی این کالای عمومی داشته است. درحالیکه پیشتر، برخی مدعی بودند بنزین کالایی بیکشش است و نسبت به تغییرات قیمت، واکنشی از سوی مصرفکنندگان نشان نمیدهد. اساس این تصور به مقایسههای غلطی مربوط میشود که با اقتصادهای جهانی صورت میگرفت و در آنها از این نکته که قیمت بنزین در عمدهی کشورها در سطوح واقعی خود قرار دارد، غفلت میشد. به عبارت دقیقتر، وقتی قیمتها در یک اقتصاد بهطور مصنوعی پایین نگه داشته میشود، انواع جدیدی از تقاضا شکل میگیرد. بنابراین در اقتصاد ایران علاوه بر مصرف واقعی و به نوعی ضروری بنزین که کمکشش است، دو نوع دیگر از مصرف به چشم میخورد. یکی مصارف رفاهی-تفریحی است که کاملا نسبت به تغییرات قیمتی حساسیت دارند و دومی مشاغلی که به دلیل ارزان بودن بنزین شکل میگیرد و بیکشش نیستند.
عقبنشینی مصرف بنزین
انتشار آمارهای ضد و نقیض از میزان مصرف روزانه بنزین پس از اجرای طرح سهمیهبندی، باعث شد شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران در اطلاعیهای بهطور رسمی میزان مصرف سوخت را از ۲۴ آبان (زمان شروع اجرای طرح مدیریت مصرف سوخت) تا پایان روز ۳ آذر اعلام کند. طبق این اطلاعیه در ۱۰ روز نخست اجرای طرح سهمیهبندی، متوسط مصرف روزانه بنزین ۱۹ میلیون لیتر معادل حدود ۲۰ درصد کاهش داشته است. براساس اطلاعیه شماره ۷ شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی متوسط مصرف بنزین کشور از زمان اجرای طرح مدیریت مصرف سوخت، ۲۴ آبان ۹۸ لغایت پایان روز ۳ آذر ۹۸، حدود ۷۹ میلیون لیتر در روز بوده است. درحالیکه متوسط مصرف بنزین از ابتدای سالجاری تا پایان روز ۲۳ آبان ۹۸ (یک روز قبل از اجرای این طرح) حدود ۹۸ میلیون لیتر در روز بود. به این وسیله شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران باتوجه به آمارهای غیررسمی که در برخی از جراید منتشر شده است، ضمن رد آمارهای مذکور، متوسط میزان مصرف بنزین کشور را در روز سوم آذرماه سالجاری، ۷۵ میلیون لیتر اعلام میکند.
شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی این اطلاعیه را در پی اعلام آماری از افزایش ۱۱ میلیون لیتری مصرف روزانه بنزین کشور بعد از اجرای طرح سهمیهبندی سوخت و الزام استفاده از کارت سوخت هوشمند خودرو از سوی رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی (راهور) منتشر کرد. کمال هادیانفر متوسط مصرف روزانه کشور را ۹۴ میلیون لیتر در روز اعلام کرده بود که پس از اجرای طرح سهمیهبندی با افزایشی ۱۱ میلیون لیتری به ۱۰۵ میلیون لیتر در روز افزایش یافته است. بهنظر میرسد توقف روند انتشار رسمی آمار متوسط مصرف روزانه بنزین کشور که به شکل ماهانه از سوی شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی انجام میشد، یکی از علتهای اصلی مطرح شدن اعداد و ارقام متناقض در رابطه با مصرف بنزین کشور است. از پایان تیرماه ۹۷ به اینسو، این سازمان روند اعلام ماهانه آمار مصرف روزانه بنزین کشور را متوقف کرده است. در روز ۳۱ تیرماه ۹۷ میزان مصرف روزانه بنزین به رکورد تاریخی ۱۲۱ میلیون و ۸۰۰ هزار لیتر رسید؛ رقمی که باعث توقف جریان انتشار آمار ماهانه مصرف بنزین کشور شد. از آن زمان به اینسو، میزان مصرف روزانه بنزین بر حدس و گمان استوار بوده است. حال باتوجه به اطلاعیه اخیر که به کاهش مصرف ۱۹ میلیون لیتری بنزین بعد از اجرای طرح سهمیهبندی و افزایش قیمتها اشاره دارد؛ اکنون سوالی مطرح میشود که باتوجه به قرار داشتن بنزین در دستهی کالاهای کمکشش، افزایش قیمت و اجرای سهمیهبندی چگونه باعث کاهش مصرف آن شده است؟