صادرات بنزین ایران از طریق بستر بازار سرمایه و بطور مشخص بازار متشکل و شفاف بورس انرژی ایران این نوید را به سیاست گذاران و تجار داخلی و خارجی میداد که از این پس به جای مسیرهای غیررسمی و غیرشفاف که تحت عنوان قاچاق از آن یاد میشود از طریق بازار رسمی و تحت نظارت بورس انرژی میتوانند خریدار سوخت کشور باشند.
نگاهی به آمار معاملات در بورس انرژی نشان میدهد که اولین محموله بنزین کشور به حجم ۱۰ هزار تن ۹ مردادماه با مشخصات اکتان ۹۱ و به قیمت ۵۸۱ دلار به ازای هر تن یا ۴۳سنت در لیتر عرضه شده که از این مقدار ۳هزار تن آن به فروش رسیده است. بعد از این معامله موفق، دو محموله بنزین دیگر اما این بار از نوع اکتان ۹۵ یکی با حجم ۳ هزار و دیگری ۵ هزار تن با قیمت ۶۳۰ دلار در هر تن یا ۴۷ سنت در لیتر به فروش رسید. از ابتدای شهریور 1398 تا 20 آذر ماه امسال که عرضه منظم فرآوردههای نفتی در رینگ صادراتی بورس انرژی آغاز شده حاکی از صادرات بیش از 2 میلیارد و 700 میلیون لیتر فرآوردههای نفتی بنزین، گازوئیل، گاز مایع و نفت سفید جمعاً به ارزش بیش از 1 میلیارد دلار در مدتزمان کمتر از 4 ماه بوده است. این راهبرد در شرایط تحریم و کاهش صادرات نفت خام، در حالی منجر به ارزآوری برای کشور از بستر بازار سرمایه شده که بورس انرژی ایران به تازگی نیز در صادرات فراوردههایی همچون بنزین، گازوئیل و نفت سفید از مسیر دریا با توفیقات قابل توجهی روبه رو شده و هماکنون حجم ارزآوری از مسیر صادرات فرآوردههای نفتی در بورس انرژی ایران از مرز 2 میلیارد دلار عبور کرده است. بهنظر میرسد، یکی از مهمترین موانع فروش نفتخام در بورس انرژی به نوع ماده و مشتریان آن بازمیگردد. در واقع خریدار نهایی بنزین مشتری خرد است که با وجود همه فشارهای امریکا تقریباً تحریم آن غیرممکن است.درحالیکه مشتری نفتخام یک پالایشگاه است که حتی اگر بهطور مستقیم با شرکتهای امریکایی مراودات مالی نداشته باشد، بهطور غیرمستقیم به اتصال به سیستم مالی امریکا و استفاده از دلار نیاز دارد. از طرف دیگر، بنزین دارای مشخصات ویژهای که نشاندهنده کشور مبدا باشد، نیست، اما نفتخام دارای ویژگیهایی است که با برخی آزمایشها به سادگی قابلشناسایی بوده و کشور تولیدکننده آن مشخص میشود. از این رو خرید فرآورده نفتی از بورس انرژی ایران در برابر خرید نفتخام ریسک بسیار کمتری برای مشتریان آن دارد. بنابراین در شرایط تحریم و حتی غیرتحریم صادرات بنزین میتواند منابع ارزی خوبی را برای کشور تأمین کند. براساس آخرین اظهارات وزیر نفت، میزان تولید بنزین کشور در حال حاضر نزدیک به ۱۱۰ میلیون لیتر در روز است. از طرف دیگر مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی متوسط مصرف این سوخت از ابتدای سال تا تیرماه را حدود ۹۵ میلیون لیتر در روز اعلام کرده است. این آمار نشان میدهد که ظرفیت صادراتی بنزین کشور حدود ۱۵ میلیون لیتر در روز است؛ درصورتیکه با عرضه بنزین در بورس انرژی بتوان بهطور کامل از ظرفیت صادراتی این سوخت استفاده کرد و با احتساب نرخ ۴۳ سنت به ازای هر لیتر، از محل صادرات بنزین حدود ۶میلیون و پانصدهزار دلار در روز یا ۲میلیارد و۳۷۰میلیون دلار در سال درآمد ارزی عاید کشور میشود.
شاید بتوان مهمترین عامل موفقیت پالایش و پخش در فروش فرآوردههای حساس نفتی مانند بنزین و گازوئیل از طریق بورس و در شرایط تحریم را قیمتگذاری هوشمندانه آن دانست. شرکت ملی پالایش و پخش با عنایت به این نکته که کشور در شرایط تحریم به سر میبرد و تجارت با ایران، برای بخش خصوصی هزینههای زیادی دارد، تخفیفهای حداقلی معقول و هوشمندانه به مشتریان داده و نتیجه آن را نیز دیده است.