از زمان شیوع ویروس کرونا پمپ بنزین ها به دلیل تردد مردم یکی از مکانهای پر خطر شناخته شده و علیرغم راهکارهای در نظر گرفته شده همچنان شاهد جولان این ویروس در پمپ بنزین ها هستیم.این موضوع در مقالات متعددی مورد توجه قرار گرفته است. (بخوانید)
راهکارهای مقابله با کرونا
به گزار ش ایسنا، یکی از راهکارهای مقابله با کرونا تجهیز پمپ بنزین ها به دستکش های یکبار مصرف، مواد ضدعفونی کننده و سوخت گیری توسط اپراتورها بود، اما علیرغم این اقدامات بعضا دیده می شود که پمپ بنزین ها چندان این مساله را جدی نگرفته اند و حتی متقاضیان سوخت نیز تمایل چندانی ندارند که مسوولیت سوخت گیری را به اپراتورهای جایگاه ها واگذار کنند.
البته مشاهدات عینی از چندین جایگاه سوخت نشان می دهد که اپراتور جایگاه ها مخالفتی برای انجام فرایند سوخت گیری خودرو های متقاضی ندارند اما به دلیل عدم اطمینان و یا عدم آگاهی، افراد بعضا بدون در اختیار داشتن وسایل مناسب بهداشتی همچون ماسک و دستکش اقدام به سوختگیری می کنند.
علاوه بر این یکی از مواردی که در مدت شیوع ویروس کرونا در پمپ بنزین ها به چشم می خورد بنرهای عدم دریافت وجه نقد و درخواست از متقاضیان سوخت برای پرداخت غیر نقدی هزینه سوخت است. اما بازهم بسته های اسکناس در دستان اپراتورها رخ نمایی می کند که این مساله نیز نشان از عدم رعایت افراد و اپراتورها دارد.در این روزها یونش امکان پرداخت آنلاین و رزرو سوخت در جایگاههای تحت پوشش خود را فراهم کرده است .
مراقبت خود جوش
در همین راستا محمد عطاپور، مشاور عالی انجمن مالکان جایگاهها و مجتمعهای خدماتی، رفاهی و بینراهی در خصوص وضعیت فعلی جایگاه های سوخت برای مقابله با ویروس کرونا، به ایسنا گفت: در حال حاضر جایگاه ها ماسک و دستکش را در اختیار اپراتورها و حتی افراد متقاضی قرار داده اند اما لازم است افرادی که وارد پمپ بنزین نیز می شوند وسایل بهداشتی لازم را همراه داشته باشند.
وی با بیان اینکه اکنون نسبت به گذشته مردم حساسیت ها را بیشتر درک کرده اند و این مساله به عنوان یک فرهنگ در حال شناخت است، تاکید کرد: افراد باید به خاطر سلامتی خودشان در وهله اول و حفظ سلامتی دیگران از ماسک و دستکش استفاده کنند. در این میان جایگاه ها نیز با هزینه خودشان وسایل بهداشتی را تامین می کنند.
خسارت به تجهیزات جایگاهها
مشاور عالی انجمن مالکان جایگاهها و مجتمعهای خدماتی، رفاهی و بینراهی با اشاره به آسیب های وارد شده به تجهیزات پمپ بنزین ها به دلیل ضدعفونی های مکرر گفت: در ابتدا به دلیل اینکه از مواد نامناسب برای ضدعفونی جایگاه ها استفاده می شد، جایگاه ها متحمل خسارات زیادی شدند. با توجه به اینکه مواد ضد عفونی مناسب گران است جایگاه ها چاره ای ندارند اما اکنون شرایط نسبت به گذشته بهتر است.
عطاپور با تاکید بر اینکه تقاضای ما از تمام افرادی که وارد پمپ بنزین ها می شوند رعایت مسایل بهداشتی است، اظهار کرد: اگر همه افراد رعایت کنند قطعا می توانیم این ویروس را مهار کنیم لذا لازم است در مکان های پرتردد این موضوع به طور جدی تری نگاه شود.
برنامه 25 ساله ایران و چین این روزها مهمترین بحث فضای مجازی است. عده ای این برنامه و توافق را خیانت بار و مایه ذلت ایران دانسته اند و عده ای هم آن را سند افتخار میدانند.بررسی این سند به دور از احساسات و افکار سیاسی لازمه استفاده صحیح از آن است . در سلسله مقالاتی سعی خواهیم کرد این سند را از منظر محور اساسی آن یعنی انرژی بررسی کنیم .
انرژی محور اصلی برنامه ایران و چین
سند راهبردی همکاری ایران و چین بر محور اساسی انرژی بنا شده است . هدف این سند را میتوان به وضوح تامین امنیت انرژی چین دانست . انتقال نفت خام و گاز ایران از طریق کریدور پاکستان به غرب چین مقدور میشود.با این انتقال چین میتواند بدون نگرانی از مشکلات حمل دریایی به منابع عظیم انرژی خاورمیانه متصل شود. چین این منابع را برای دوره جدید تسلط خود بر جهان نیاز دارد. این منابع برای افزایش تولید در بخش پالایش نفت و گاز ،به منظور تامین انرژی در فصل سرما و همچنین تولید محصولات پتروشیمی چین حیاتی هستند. با تکیه بر این منابع و اطمینان از تامین آنها چین میتواند برنامه دقیقی برای دوره 25 ساله پیش رو داشته باشد .
احیا راه ابربشم برای تجارت چین
چین با استفاده از سند های همکاری دوجانبه و منطقه ای با عنوان کریدور های اقتصادی به دنبال ایجاد شبکه همکاری است. چین با ایجاد کریدور های اقتصادی قصد دارد دسترسی خود به بازار های جهان را تسهیل کند و دقیقا از همین کریدور ها نیاز خود به مواد اولیه را نیز تامین کند. در خصوص سند همکاری با ایران مهمترین کریدور اقتصادی ،کریدور پاکستان است . کریدور پاکستان در سه مسیر شمالی ،شرقی و غربی در حال توسعه است. چین در پاکستان با ایجاد راههای مواصلاتی با کیفیت ،خطوط راه آهن و خطوط لوله به دنبال تسهیل دسترسی خود به سواحل اقیانوس هند در گوادر است. چین این کار را از طریق کریدور هند ،میانمار بنگلادش نیز انجام داده است . با این روش جاده ابریشم برای تجارت کالای چینی احیا میشود.
نقش ایران در شکل گیری مثلث قدرت برای ابرقدرت شرقی
چین با شکل دهی به مثلث قدرت شامل پول ،داده و انرژی به دنبال تثبیت قدرت جهانی خود است.ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و منابع عظیم انرژی و مواد اولیه معدنی یکی از مهمترین مهره های چین در شطرنج قدرت است. با ارتباط محکم و مطمئن با ایران چین میتواند از نظر تامین منابع انرژی و مواد اولیه آسوده شود.همچنین چین با تکمیل زیر ساخت های ارتباطی شامل بنادر ،راه آهن و جاده ها در ایران میتواند از بازاررسانی و حمل و نقل کالا های تولیدی چین به بازارهای جهانی مطمئن شود.علاوه بر این نیروی انسانی متخصص ایران و ارزانی این نیروی کار میتواند موقعیت راهبردی ایران را تقویت کند.
تکیه چین بر مزیت ها و ضعف های ایران در برنامه 25 ساله همکاری
بند های برنامه 25 ساله ایران و چین به وضوح نشان میدهد که چینی ها مطالعه دقیقی بر مزیت های ایران داشته اند و محور های برنامه هم دقیقا بر این محورهاست و هر بخشی که مزیت بالاتری داشته ایم در سند نیز پررنگ تر است . مانند بخش انرژی شامل منابع نفت و گزا و تولید انرژی های تجدید پذیر و مصحولات مرتبط با آن .ضعف های ایران شامل بیکاری ،تورم ،اقتصاد ضعیف،تحریم ها و فقر نیز مورد توجه و تاکید چین در این سند بوده است. فناوری اطلاعات و روند های آن مانند هوش مصنوعی، مراکز داده و فناوری های نسل جدید ارتباطی و اطلاعاتی هم مورد توجه بوده است که نیازمند بررسی دقیق است.
برنامه 25 ساله ایران و چین فرصت یا تهدید ؟
بحث های اخیر در موضوع این برنامه به دو دسته فرصت و تهدید تقسیم شده است . اما آنچه باید دقت شود هر توافق نامه ای معایب و مزایایش در روش اجرا و مجریان آن مشخص میشود. نکته اساسی این است که ما توافق نامه و برنامه های توسعه ای مشابه کم نداشته ایم . اما هیچ کدام از این برنامه ها و توافق ها و قراردادها نتوانسته است از سد دولت های غیر متخصص و ناکارآمد ایران عبور کنند. به صورت ذاتی و در شرایط فعلی جهان ایران نیازمند حمایت از سوی یک ابرقدرت است و باید بتوانیم خودمان را حفظ کنیم . اگرچه این موضوع تاسف برانگیز و مایه شرمساری است اما بین بد و بدتر باید یکی را انتخاب کرد.
در نوشته های بعدی بخش های مرتبط با انرژی این سند را بررسی دقیق خواهیم کرد.
بنزین در اقتصاد ایران همیشه یکی از گلوگاههای مهم بوده است و مساله مصرف بالا در بسیاری از مقاطع ایران را به عنوان یک واردکننده بنزین معرفی می کرد. اما در سالهای اخیر ورق برگشته و افتتاح طرحهای پالایشی بزرگ مانند ستاره خلیج فارس ایران را از یک واردکننده به صادرکننده بنزین مبدل کرده است.
به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری برنا؛ در دولت نهم و دهم شاهد آن بودیم که ایران به دلیل نیاز به واردات بنزین، از همین ناحیه تحت تحریم قرار گرفت و این مساله توانست جریان اقتصادی کشور را با موانعی جدی مواجه کند.
بنزین نه تنها در ایران، بلکه در همه جهان به عنوان مهمترین موتور محرکه حمل و نقل شناخته میشود و همین موضوع آن را به مهمترین فرآورده نفتی تبدیل کرده است.
ایران پیش از این در مقاطعی که با افزایش مصرف مواجه میشد، ضمن تلاش برای تولید بیشتر، دست به واردات بنزین میزد و از این راه نیاز جادههای خود را برطرف میکرد.
از این رو نیاز ایران به بنزین و دشواری برای تامین این نیاز، دشمن را واداشت که ایران را از این درگاه خاص یعنی داد و ستد فرآوردههای نفتی تحریم کند.
کشور آمریکا سالهاست که سیاست تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران را دنبال میکند. تحریمها از طرف آمریکا موضوع جدیدی نیست و این تحریمها همواره بازار نفت ایران را هدف قرار داده است. چراکه اگر آمارهای اقتصادی کشور را تحت بررسی قرار دهیم به این مساله برمی خوریم که میزان مصرف فرآوردههای نفتی کشور، همیشه بیش از تولید بوده و بخش عمدهای از درآمدها نیز به صادرات نفت خام وابسته بوده است.
اما با موضوع تحریم ایران از ناحیه واردات بنزین، نیاز جدی کشور به این فرآورده نفتی شدت گرفت. برنامه تحریم بنزین در سال 1386 در مبارزات انتخاباتی آمریکا برای انتخاب جانشین بوش آغاز شد. اوباما نامزد پیروز انتخابات نیز معتقد بود با تحریم واردات بنزین میتوان شرایط سختی را بر ایران در جریان پرونده هستهای تحمیل کرد؛ بنابراین موضوع بنزین به یک موضوع سیاسی امنیتی تبدیل شد.
دولت نیز در آن سالها نتوانست اقدامی جدی را در راستای رفع این چالش انجام دهد و به رغم تشویق مردم برای استفاده از سوختهای جایگزین و سهمیهبندی سوخت، همچنان نیاز به واردات بنزین حس میشد و از این رو حربه تحریم بنزین از سوی آمریکا ادامه یافت.
این در حالی است که پس از برجام مساله توسعه طرحهای پالایشگاهی به صورت جدی مطرح شد و درسهایی که از آن تحریمها در یاد مانده بود، عاملی شد برای حرکت به سمت افزایش روز افزون فرآورش نفت و تولید بنزین.
از این رو اگر به روند تولید و مصرف نفت، گاز و فرآوردههای نفتی ایران در طول چند سال اخیر نگاه کنیم، شاهد تفاوتی اساسی خواهیم بود که حاکی از کاهش وابستگی کشور به صادرات نفت و واردات فرآوردههای نفتی است.
در نتیجه اکنون بخش قابل ملاحظهای از نفت و گاز در کشور مصرف میشود و وابستگی فنی و مهندسی صنعت نفت به خارج از کشور به حداقل رسیده است.
نماد حرکت به سمت قطع وابستگی کشور به خارج و خودکفایی در بنزین، احداث پالایشگاه ستاره خلیج فارس به عنوان بزرگترین پالایشگاه میعانات گازی جهان است.
این پالایشگاه که از خوراک میعانات گازی استفاده میکند، علاوه بر افزایش چشمگیر تولید بنزین در کشور، عاملی شد برای استفاده از میعانات گازی که در شرایط تحریم امکان صادرات آن وجود ندارد.
نتیجه این تلاشها این بود که با وجود افزایش مصرف بنزین در کشور، میزان واردات در سال 97 به حدود صفر رسید و اندک اندک کلمه واردات بنزین جای خود را با صادرات آن عوض کرد.
علیرضا صادقآبادی، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی، در آن سال خبر داد واردات بنزین از مهرماه به صفر رسیده و ایران در تولید بنزین خودکفا شده است.
وی همچنین چندی بعد در بهمن ماه 97 از آغاز صادرات بنزین به کشورهای همسایه خبر داد.
رساندن کشور از واردات و تحریمهای سنگین، به خودکفایی و صادرات، موضوعی بود که با همت و پشتکار جوانان توانمند ایرانی صورت گرفت؛ مساله ای که این روزها منتقدان به هیچ عنوان نگاهی به آن ندارند و کسی هم نیست که چنین کار بزرگی را به آنها یادآوری کند.
راه طولانی واردات تا خودکفایی و صادرات بنزین راهی بود که جوانگرایی وزیر نفت و همت مدیری جوان که همه توان خود را روی بهرهوری پروژهها و دور ماندن از حاشیههای سیاسی و اقتصادی میگذاشت، آن را هموار کرد تا امروز آمریکا دیگر نتواند از نیاز ایران به بنزین به عنوان یک اهرم فشار استفاده کند.
نیروهای پمپ بنزین به عنوان ویترین این کسب و کار محسوب میشوند.در حال حاضر این نیروها هیچ گونه آموزشی برای ارائه خدمات به مردم ندیده اند.
در دنیای پر شتاب و رقابتی امروز، آنچه میتواند منجر به کسب مزیت رقابتی شود، منابع انسانی است. در واقع، منابع انسانی در هر صنعت از عوامل کلیدی رشد و بهرهوری محسوب میشود و عامل اساسی موفقیت میباشد، تا جایی که منابع انسانی یک سازمان را بعنوان سرمایههای اصلی آن سازمان قلمداد میکنند که میتواند موجبات پیشرفت و توسعه را فراهم کند. یک سازماندهی و تشکیلات سازمانی مبتنی بر منابع انسانی بهرهور و کارآمد است که میتواند بهترین برنامه ریزیها برای موفقیت یک بنگاه اقتصادی را رقم بزند. بطوری که، اکثر صاحبنظران در ارتقای بهرهوری نقش کلیدی و محوری را برای انسان قایل شدهاند که در سایه توجه به او و نیازهایش موفقیتهای بزرگی برای سازمانها حاصل میشود.
تصویری آشنا در جایگاه سوخت
لباس های اغلب نامرتب ،چهر های خسته ،رفتار غیر حرفه ای ،لحن صحبت غیر مودبانه و عدم ارائه خدمات بر اساس شرح وظایف اینها مواردی است که معمولا در جایگاه های سوخت کشور با آن مواجه هستیم .پمپ چی بودن کار بسیار سختی است که نیازمند حوصله و صبوری بسیار زیادی است .مدت زمان کار ایستاده بسیار طولانی ،عدم وجود زمانی برای استراحت به دلیل ماهیت کار و از همه مهمتر مضر بودن محیط پمپ بنزین همه و همه بر روی رفتار و عملکرد نیروی انسانی در پمپ های بنزین تاثیر گذار است .
اهمیت نیروی انسانی در پمپ بنزین
منابع انسانی وظیفه خلق تجربه خوب برای مشتری را دارد .این نیروی انسانی است که کسب و کار را جهت به دست آوردن مشتری و نگهداشتن آنها بازاریابی می کند. ایجاد برند کسب و کار همنوا و مرتبط شامل هماهنگ نمودن آرزوها، ارزش ها، نیازها و خواسته های کسب وکار با مشتریانی است که شما در پی جذب و حفظ آن ها هستید.توسعه نیروی انسانی یکی از ابزارهای اساسی در افزایش سطح فروش و ارائه خدمات به مشتریان است.در کسب و کاری مانند پمپ بنزین که مشتریان از نوع عبوری هستند و کمتر میتوان به مشتریان وفاداری دست یافت خلق یک تجربه خوب برای ایجاد باشگاهی از مشتریان لازم است .جایگاه های سوخت به دلیل شرایط خاص و مخاطراتی که دارند باید از نیروی انسانی آموزش دیده در حوزه ایمنی هم بهره ببرند که در حال حاضر این موضوع در حد آموزش های بسیار ابتدایی است.
مشکل نیروی انسانی در جایگاه های سوخت چیست ؟
اغلب جایگاه داران به دلیل شرایط اقتصادی و مشکلات مربوط به نیروی انسانی ، فرایند مشخصی برای جذب و آموزش و ارتقای نیروی انسانی ندارند. در برخی از جایگاه ها پمپ چی ها اغلب بدون قرارداد مشخص فعالیت میکنند و تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هم نیستند.در مواردی هم پمپ ها توسط این افراد اجاره میشود . به این دلایل اغلب این نیروها قابل مدیریت نیستند. همچنین عدم پرداخت حقوق و مزایای مناسب و همچنین حق سختی کار و در نظر نگرفتن این شغل به عنوان یک شغل زیان آور موجبات عدم رضایت کارکنان را فراهم می آورد. این مسائل باعث میشود تا نیروها برای جبران خدمات خود اقدام به تخلف های گوناگون مانند فروش سهمیه غیر قانونی ،کم فروشی و فروش جانبی بدون رضایت مشتری نمایند.علاوه بر این به دلیل سطج رضایت پایین نیروها ،رفتار آنها با مشتریان هم دچار خلل گردیده و موجبات ایجاد تجربه نامساعد مشتری میشود.
نیروی انسانی در جایگاه های سوخت چه زیان هایی به مالکین و بهره برداران میزند؟
نیروی انسانی غیر ماهر و غیر حرفه ای درجایگاه های سوخت میتواند زیان های جبران ناپذیری به مالکان و یا بهره برداران جایگاه سوخت وارد نماید. این موارد شامل جرایم سنگین ناشی از تخلف کم فروشی ،جرایم مربوط به فروش مکمل و افزودنی های غیر مجاز ،کاهش رتبه اعتباری جایگاه،نارضایتی و ریزش مشتریان ،بدنامی به عنوان کم فروشی یا گران فروشی خدمات بین مشتریان و ضربه به برند می باشد.کاهش فروش جایگاههای سوخت که ناشی از این اقدامات است صرفه اقتصادی جایگاه را از بین میبرد.
راه حل این مشکل چیست ؟
با توجه به اینکه اغلب جایگاه داران عزیز کشور نگاه مدرن و نوین به کسب و کار جایگاه داری ندارند به نظر میرسد تدوین دستور العمل ها و ارائه خدمات جذب ، توانمند سازی و اخراج نیروی انسانی توسط شرکت های متخصص در قالب های ساده میتواند به این کسب و کار ها کمک کند . با استفاده از این روش ها میتوان وضعیت فعلی نیروی انسانی را در جایگاههای سوخت کشور به نقطه بهبود نزدیک کرد.از سوی دیگر ایجاد و توسعه اتوماسیون که موجب کاهش درگیری نیروی انسانی در جایگاهها میشود میتواند این مشکلات را کاهش دهد.همچنین آموزش ضمن خدمت نیروی انسانی میتواند کمک کند تا رفتار این افراد به فروشندگان و ارائه دهندگان خدمات حرفه ای تغییرنماید. متصل کردن سازو کاری برای جبران خدمات و پاداش و همچنین توجه به نیازهای نیروی انسانی میتواند رضایت شغلی آنها و در نتیجه آن سطح کیفیت خدمات را افزایش دهد.
جلسه نظام پرداخت خرد شهری و ارائه طرح پیشنهادی تجمیع خدمات پرداخت هفته گذشته به میزبانی سازمان فاوای شهرداری تهران و با حضور جمعی از مدیران و بازیگران صنعت پرداخت برگزار شد. فعالان عرصه پرداخت کشور، مسائلی را متوجه این طرح پیشنهادی میدانند؛ از نحوه دریافت کارمزد گرفته تا ورود شهرداری به حوزه پرداخت الکترونیک.
اما موضوع قابل توجه این است که جلسه هفته گذشته تنها برای ارائه طرح بوده و قرار است تا نظرات تخصصی در کارگروههای کارشناسی مورد نقد و بررسی قرار گیرد تا بهترین طرح در این حوزه انتخاب و به کار گرفته شود.
در این گزارش از چند فعال حوزه پرداخت که در جلسه سازمان فاوای شهرداری تهران حضور داشتند، یک سوال پرسیدیم و از آنها خواستیم تا نظرات خود را در رابطه با این طرح و این جلسه بیان کنند.
سعید ذوالقدریها: مدل تسهیم کارمزد نسبتاً جامعی در این طرح ارائه شده است
سعید ذوالقدریها معاون بازاریابی شرکت آسان پرداخت، به نشست سازمان فاوای شهرداری تهران با فعالان حوزه پرداخت اشاره کرد و گفت: «دلیل حضور ما در این نشست این بود که اولاً به اهیمت حرکت از سمت پرداخت پرهزینه با دستگاههای کارتخوان به سمت استفاده از موبایل به عنوان ابزار پرداخت واقف هستیم و ثانیاً از اینکه یک متولی موجه اوضاع نابهسامان پرداخت خرد را سامان داده و در آن همگرایی ایجاد کند، استقبال میکنیم.
آپ به عنوان بازیگر حوزه پرداخت موبایلی کشور، تا تصویب نهایی این طرح در کنار سازمان فاوای شهرداری تهران است. در این جلسه طرح اولیهای ارائه شد که کلیات آن مورد توافق اکثریت حضار بود و قرار بر این شد که کارگروههایی تشکیل و راجع به جزئیات، بحث و بررسی انجام شود.»
او با بیان اینکه یکی از نقاط قوت این طرح مدل کارمزد آن است، گفت: «مدل تسهیم کارمزد نسبتاً جامعی در این جلسه ارائه شد. نکته مهم در این زمینه مورد توجه قرار گرفتن نهاد ناظر برای سامان دادن به مشکلات پذیرنده و مجموعههایی است که در این زنجیره حضور دارند. در بررسی دقیق جزئیات دریافت کارمزد و پذیرندهها حاضر هستیم کنار سازمان باشیم و تجربیات خود را تا حصول مدل نهایی با دیگر اعضا به اشتراک بگذاریم.»
به گفته ذوالقدریها اگر در رابطه با پیادهسازی این طرح تا حصول نتیجه نهایی، جدیت وجود داشته باشد دغدغههای فعلی پرداخت خرد تا حد زیادی مرتفع میشود اما اگر این اتفاق رخ ندهد، شاهد نابهسامانیهای بیشتری در این حوزه خواهیم بود. وجود این بینظمیها سبب شده با وجود تلاش زیاد چندین اپلیکیشن، هنوز این خدمات مورد استقبال عموم مردم قرار نگرفته و تغییر محسوسی در رفتار مصرف کننده در حوزه پرداخت خرد شاهد نباشیم.
او در ادامه به تداخلی که ممکن است میان مسئولیتهای نهاد ناظر با شاپرک پیش آید اشاره کرد و گفت: «قطعاً سازمان فاوای شهرداری تهران در این زمینه تمهیدات لازم را خواهد اندیشید و مذاکرات مربوطه با بانک مرکزی و سایر نهادهای حاکمیتی حوزه پرداخت را انجام خواهد داد.»
حامد میرشمسی: آیا شهرداری باید قانونگذاری کند؟
حامد میرشمسی، مدیر عامل شرکت پارس یار و بنیانگذار کیفپی، صحبت خود را با چند سؤال آغاز کرد و گفت: «آیا در حال حاضر باید بپذیریم که شهرداری به دلیل دسترسی به زیرساختهای شهری و پروژههائی که در آن نیاز به پرداخت الکترونیک دارند، به این بازار ورود پیدا کند؟ آیا واقعاً هر شرکت، سازمان دولتی یا خصوصی که در بخشی از آن نیاز به خدمات بانکی و پرداخت الکترونیک دارد باید ساختار مستقلی برای خود بنا کند؟
آیا شهرداری باید قانونگذاری کند، یا فقط باید نظارت کند و با شاپرک و بانک مرکزی ارتباط داشته باشد؟ با این اوصاف از این پس ممکن است هر سازمانی که به یک سری از زیرساختها دسترسی دارد مدعی شود که میتواند سهمی در پرداخت کشور داشته باشد. آیا این قضیه منطقی است؟ متاسفانه یا خوشبختانه این روزها همه به پروژههای پرداخت الکترونیک علاقمند شدهاند و واقعاً جای آن دارد که این اقبال توسط صاحب نظران مورد بررسی قراد گیرد.»
او با تاکید بر اینکه از این طرح استقبال میکند، گفت: «این حرکت یکی از معدود اتفاقات مطلوب در حوزه پرداخت کشور است و به دلیل کند بودن سایر زیرساختهای بانکی و پرداخت، شهرداری به این حوزه ورود کرده تا نه تنها نیازهای خود را برآورده کند بلکه دیگران را نیز در این بازار سهیم کند.
البته در این زمینه خیلیها به بحث پرداخت در تاکسی میپردازند و این در حالی است که این طرح تنها به پرداخت خرد در تاکسیها محدود نمیشود. این موضوع منافی صحبت ابتدایی من نیست. شهرداری ممکن است نیازی را احساس کند اما اینکه خود، برای استاندارد کردن زیرساختی اقدام کند جای بحث است، چراکه ممکن است در آینده هر سازمان یا ارگانی مدعی شود که میخواهد سیستم پرداخت راه بیندازد.»
صادق فرامرزی: در این طرح باید نحوه دریافت کارمزد و نصب کیوآر مورد بررسی قرار گیرد
صادق فرامرزی، مدیرعامل ایران کیش نقطه قوت طرح نظام پرداخت خرد شهری را این میداند که سازمان فاوای شهرداری تهران خود را از بخش صادرکنندگی کنار کشیده و صادرکننده و پذیرنده از هم جدا شدهاند.
او میگوید: «نکته مهم این است که باید در حوزه پذیرندگی یک مرجع با ضوابط مشخصی تعیین کند کدام شرکت کیوآر خود را نصب کند، درواقع باید چگونگی تشخیص مرجع در این امر مورد بررسی قرار گیرد تا موجب خلق رانت نشود. مساله دیگر در این میان، بحث کارمزد است و اینکه این مبلغ از چه کسی گرفته شود. تاکسیران درصورتی میتواند این مبلغ را بپردازد که به کرایه مسافر اضافه شود و راننده بخشی از درآمد خود را به عنوان کارمزد بپردازد. درغیر این صورت باید دارنده کارت این کارمزد را بپردازد.»
روغن کاری و روانسازی از جمله مسائل مهم و کاربردی در صنایع و تجهیزات مختلف است. از جمله دلایل استفاده از روغن در صنایع میتوان به روانسازی و کاهش اصطکاک بین قطعات، تمیز کردن و خروج آلودگی ها از لوازم و خنک کاری دستگاه ها و تجهیزات اشاره نمود. پالایشگاه روغن و فرآیندهای مربوطه یکی از فرآیندهای جانبی پالایشگاه ها محسوب می گردد.
انواع مختلفی از روغن های روانساز (Lube Oil) وجود دارند که معروف ترین آنها روغن موتور خودرو میباشد. مشخصاتی که سبب تمایز روغن ها از هم میشود عبارتند از : ویسکوزیته، نقطۀ ریزش، نتقطۀ انجماد، خاصیت پاکسازی، اسیدی بودن، فاصلۀ جوش و…
استفادۀ فراوان صنایع مختلف از روغن ها با خواص متفاوت، سبب ایجاد پالایشگاه های روغن در سطح جهان شده است. در برخی موارد پالایشگاه روغن در ادامه و به عنوان واحدی از یک پالایشگاه نفت میباشد و در موارد دیگر، پالایشگاه های روغن دارای تشکیلات جداگانه و در محلی جدا هستند.
از جمله پالایشگاه های روغن معروف در ایران میتوان به پالایشگاه نفت پارس، پالایشگاه نفت بهران و پالایشگاه ایرانول اشاره کرد. این شرکت ها علاوه بر تولید روغن موتور خودروها، انواع روغن ها و روان کننده های مورد نیاز صنایع مختلف را تولید میکنند.
پالایش روغن دارای مراحل و تجهیزات مختلفی بوده و محصولات تولیدی در این پالایشگاه ها دارای انواع متعددی هستند که در ادامۀ این مطلب به آن ها اشاره میشود.
خواص مختلف روغن ها
به طور کلی روغن ها و روان کننده ها دارای یک سری خواص هستند که سبب تمایز آنها از یکدیگر میشود. این خواص عبارتند از:
ویسکوزیته
ویسکوزیتۀ (Viscosity) یک سیال میزان مقاومت آن سیال در برابر جریان است. در مورد روغن ها هرچه ویسکوزیته بالاتر باشد، لایه ی ضخیم تری از روغن بین قطعات فلزی متحرک تشکیل میگردد. با توجه به کاربرد مورد انتظار، روغن های با ویسکوزیتۀ بالا یا پایین استفاده میشوند.
اندیس ویسکوزیته
اندیس ویسکوزیته (Viscosity Index) پارامتری است که بیانگر تغییرات ویسکوزیتۀ روغن با دما است. هرچه این اندیس بالاتر باشد تغییرات ویسکوزیتهی روغن با دما کمتر است و روغن با کیفیت تر است. ترکیبات پارافینی دارای اندیس ویسکوزیتۀ بالا و ترکیبات نفتنی اندیس ویسکوزیتۀ پایینی دارند.
پایداری در برابر اکسید شدن
هنگامی که روغن در دماهای بالا مانند موتور خودرو کار میکند، افزایش حرارت سبب ایجاد واکنش های شیمیایی در روغن و اکسید شدن آن میشود. برای جلوگیری از این امر باید مواد ضد اکسایش به روغن افزوده گردد. از این رو بالا بودن مقاومت روغن در برابر اکسید شدن از مزایای روان کننده ها محسوب میگردد.
نقطه ریزش و انجماد
نقطه ریزش یک سیال در واقع پایین ترین دمایی است که سیال در آن هنوز دارای حرکت است. هرچه نقطه ریزش یک روغن پایین تر باشد، آن روغن عملکرد بهتری در سرما خواهد داشت. هیدروکربن های پارافینی که اندیس ویسکوزیتۀ بالایی دارند، نقطه ریزش آنها پایین است.
خاصیت پاکسازی
خاصیت پاکسازی در واقع قدرت انحلال رسوب ها و آلودگی ها در روغن است. هرچه اندیس گرانروی روغن پایین تر باشد خاصیت انحلال و پاکسازی بهتری دارد. روغن های حاوی ترکیبات نفتنی به روغن های پاکساز معروف هستند.
فاصلۀ جوش
فاصلۀ جوش اختلاف بین نقطه اولیه جوش و نقطه نهایی جوش است. هرچه فاصله جوش یک روغن بیشتر باشد، روغن سنگین تر بوده و ویسکوزیتۀ بالاتری دارد.
خاصیت اسیدی
وجود خاصیت اسیدی در روغن ها میتواند باعث ایجاد خوردگی در قسمت های مختلف تجهیزات شود. به این منظور باید با استفاده از مواد خنثی کننده خاصیت اسیدی روغن ها را کاهش داد.
با جمع بندی مطالب بالا میتوان به این نتیجه رسید که یک روغن مطلوب در واقع روغنی است که دارای اندیس ویسکوزیتۀ بالا، نقطه ریزش پایین، مقاوم در برابر اکسید شدن و خاصیت اسیدی پایین باشد. از آنجایی که این خواص همگی به طور یکجا در هیچ کدام از گروه های هیدروکربنی تشکیل دهندۀ روغن ها وجود ندارد، نیاز است تا با انجام تغییرات فیزیکی و شیمیایی در ساختار روغن آنها را به بهترین کیفیت ممکن رساند.
جدول زیر مشخصات گروه های مختلف هیدروکربنی در روغن ها را نشان میدهد.
ساهتار هیدروکربنی
اندیس ویسکوزیته
نقطه انجماد
پایداری در برابر اکسید شدن
پارافین خطی
بسیار بالا
بالا
خوب
ایزوپارافین با یک زنجیر شاخه دار
بالا
پایین
خوب
نفتن ها
پایین
پایین
متوسط
آروماتیک ها
بسیار پایین
پایین
ضعیف
عملیات پالایش روغن
در عملیات پالایشگاه روغن و فرآیندها (Lube Oil Refining Process) باید با توجه به ساختار برش نفتی مورد پالایش، خواص مناسب آن را تثبیت میکند. همچنین خواص نامطلوب که باعث عدم مرغوبیت روغن میشود را حذف کرد. این ترکیبات نامطلوب عبارتند از آروماتیک ها، ترکیبات گوگردی، ترکیبات نیتروژن دار و اکسیژن دار.
خوراک پالایشگاه روغن، محصولات خروجی از برج تقطیر خلأ میباشد. فراورده های سبک تقطیر به عنوان پایۀ روغن های سبک استفاده میشوند. فراورده های میانی و سنگین تر برای روغن موتور خودرو و باقیماندۀ خلأ پایه روغن های سنگین میباشد.
یک پالایشگاه روغن دارای واحدها و فرآیندهای مختلفی میباشد که در ادامه بیان خواهد شد.
آسفالت گیری (Deasphalting)
قیرها و آسفالت ها از ترکیبات نامطلوب موجود در روغن ها هستند. این مواد هیدروکربن های بسیار سنگینی هستند که دارای مقادیری گوگرد، نیتروژن و اکسیژن میباشند. به علت دمای جوش بالای قیر نمیتوان آن را به وسیلۀ تقطیر از روغن جدا کرد. بنابراین برای جداسازی قیرها از روش استخراج با حلال استفاده میگردد.
از هیدروکربن های سبک مانند اتان، پروپان، بوتان و پنتان برای حل کردن و رسوب دادن آسفالت استفاده میکنند. از بین این هیدروکربن ها، پروپان بهترین کیفیت آسفالت گیری را داشته و معمولاً در پالایشگاه ها از آن استفاده میکنند. از خصوصیات پروپان این است که در دما های بالا خاصیت حلالیت آن کاهش مییابد و باید در دماهای زیر 40˚ C استفاده شود.
شرح عملیات آسفالت گیری به این صورت است که فراوردۀ برج خلأ در ابتدا وارد ستون استخراج شده که فشاری حدود 30 تا 40 اتمسفر دارد و با پروپان تماس پیدا میکند. در اثر تماس با پروپان این فراورده به دو فاز روغن و آسفالت تفکیک میشود. آسفالت در پایین برج جمع شده و روغن به قسمت بالایی میرود. در قسمت پایین برج، با کاهش دما حلالیت روغن را در جریان صعودی پروپان بیشتر کرده و از این طریق روغن باقیمانده در آسفالت جدا میشود. در قسمت بالای ستون برعکس بوده و دما را افزایش میدهند تا آسفالت از روغن جدا شود.
پس از این قسمت محصولات خروجی وارد قسمت بازیابی حلال میشوند تا پروپان از آنها جدا شده و دوباره به چرخه بازگردانده شود. به منظور بازیابی حلال از سیستم تبخیر آنی دو مرحله ای استفاده میشود. نهایتاً روغن آسفالت گیری شده وارد مرحلۀ بعدی پالایش میشود.
استخراج آروماتیک ها
ترکیبات آروماتیک اندیس ویسکوزیتۀ پایینی داشته و وجود آنها در روغن ها باعث کاهش کیفیت روغن میشود. جداسازی آروماتیک ها از روغن باید به روش استخراج با حلال انجام شود. از جمله حلال هایی که برای استخراج مواد آروماتیک از روغن ها به کار میروند عبارتند از: فورفورال، فنل، انیدرید سولفور، ان متیل پیرولیدین و دوئوسل. هرچه میزان حلال در فرآیند بیشتر شود، مقدار مادۀ تصفیه شده کاهش یافته اما کیفیت آن بهتر میشود.
برای استخراج آروماتیک ها معمولاً از فورفورال به عنوان حلال استفاده میشود که دارای خواص نسبتاً مناسبی میباشد. واحد استخراج آروماتیک ها از یک ستون سینی و یا مجهز به همزن و صفحۀ دوار تشکیل شده است. خوراک و حلال از دو طرف ستون وارد شده و باهم ترکیب میشوند. گرادیان دمایی از بالا تا پایین ستون استخراج 30 تا 50 درجه سانتی گراد است و دمای بالای ستون حدود 140 ˚C میباشد.
پس از جدایش دو فاز آروماتیک و روغن از هم فاز روغن جهت تصفیۀ مجدد به ستون استخراج فرستاده میشود. نهایتاً پس از پاکسازی کامل وارد قسمت جداسازی حلال میشود. در این قسمت فورفورال به وسیلۀ انحلال در آب و تقطیر از فراورده ها جدا شده و به چرخه بازگردانده میشود. همچنین روغن تصفیه شده وارد قسمت موم گیری پالایشگاه میشود.
عملیات موم گیری (Dewaxing)
روغن های خروجی از واحد استخراج عموماً دارای نقطه انجماد بالایی (در حدود 20 تا 50 درجه سانتی گراد) هستند. وجود پارافین های سنگین و موم ها در روغن سبب این بالا بودن نقطه انجماد میشود. بالا بودن نقطه انجماد روغن عملاً آن را غیر قابل استفاده میکند. از این رو یکی از واحدهای مهم پالایشگاه روغن، واحد موم گیری بوده که به حذف این ترکیبات پارافینی از روغن میپردازد.
موم گیری به دو روش با حلال و بدون حلال انجام میشود. در روش بدون حلال که امروزه کمتر استفاده میشود، روغن را سرد میکنند تا موم در آن متبلور و جدا شود و سپس به وسیلۀ صافی آن را جدا میکنند. اما در روش با حلال ابتدا خوراک را با حلال مخلوط کرده و سپس تا دمای -25 ˚C سرد میکنند. وجود حلال باعث میشود تا مومها بهتر رسوب کرده و روغن روان تر و راحت تر جریان یابد و جدا شود.
در این فرآیند پس از افزودن حلال و سرد کردن، مواد نامحلول و موم ها متبلور شده و به کمک صافی های دوار، موم کاملاً از روغن جدا میشود. سپس محصولات وارد بخش جداسازی حلال شده تا حلال از روغن جدا شده و به چرخه بازگردد. حلال های مختلفی میتوانند برای واحد موم گیری استفاده شوند. از جمله حلال های مورد استفاده در واحد موم گیری میتوان به ترکیبی از بنزن و تولوئن با استون و متیل اتیل کتون و یا پروپان به تنهایی اشاره کرد.
در فرآیند موم گیری هرچه سرعت سرد کردن روغن کمتر باشد بلورهای موم درشت تر شده و موم گیری بهتر انجام میشود. همچنین در مرحلۀ بعد هرچه صافی تندتر بچرخد موم گیری بهتر بوده و روغن با کیفیت تر خواهد شد. روغن خروجی از واحد موم گیری جهت انجام عملیات های نهایی وارد قسمت تصفیه با هیدروژن میشود.
عملیات تصفیۀ نهایی
پس از آن که روغن از مراحل آسفالت گیری، استخراج با حلال و موم گیری عبور کرد نهایتاً باید یک سری عملیات تصفیه بر روی آن انجام شود. عملیات تصفیه باعث میشود تا روغن پایدارتر شده و رنگ و ظاهر بهتری پیدا کند.
در گذشته به منظور تصفیۀ روغن از خاک های جاذب رنگ بر استفاده میشد که امروزه این روش به دلیل هزینۀ بالا مورد اقبال نبوده و از عملیات تصفیۀ هیدروژنی برای تصفیۀ روغن استفاده میشود. جنس خاک های رنگ بر معمولاً از سیلیکات های آلومینیوم بوده و در ترکیب با اسید سولفوریک یا اسید کلریدریک به روغن اضافه میشوند و سبب بهبود رنگ و ظاهر روغن میشوند.
در عملیات تصفیۀ هیدروژنی روغن، مخلوطی از روغن و گاز هیدروژن وارد کوره شده و پس از بالا رفتن دما وارد راکتور میشوند و از بستر کاتالیزور عبور میکند. کاتالیزور مورد استفاده در این فرآیند معمولاً از جنس آهن – کبالت – مولبیدن میباشد. در این فرآیند فشار راکتور بین 60 تا 65 اتمسفر و دمای راکتور بین 230 تا 340 درجه سانتی گراد قرار دارد.
روغن تصفیه شده پس از خروج از راکتور، طی دو مرحله وارد تجهیزات جداساز شده و مواد اضافی و گازهای آن جدا میشود. گاز هیدروژن جداشده به چرخه باز میگردد و روغن تصفیه شده پس از خشک شدن، از سیستم خارج میشود.
محصولات خروجی پالایشگاه روغن
هر پالایشگاه روغن با توجه به نیاز های بازار به تولید محصولات مختلف میپردازد. مهم ترین محصول تولیدی پالایشگاه های روغن، روغن موتور خودروها میباشد. دیگر محصولات تولیدی یک پالایشگاه روغن عبارتند از:
روغن های مورد استفاده در خودروها مانند روغن گیربکس، روغن ترمز، روغن موتورهای دیزلی و…
عضو کمیسیون انرژی مجلس با ارائه توضیحاتی درباره طرح پیشنهادی مبنی بر تغییر الگوی سهمیهبندی بنزین از خودروها به خانوادهها گفت این طرح در صف اعلام وصول توسط هیأت رئیسه مجلس است.
به گزارش همشهری آنلاین به نقل از تسنیم، مالک شریعتی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درباره پیشنهاد طرحی از سوی نمایندگان مجلس یازدهم درباره اصلاح سهمیهبندی بنزین گفت: منتظر هستیم تا بعد از تعطیلات اخیر مجلس این طرح از سوی هیأت رئیسه مجلس اعلام وصل شود. معتقدم هستیم ارائه بنزین با الگوی کنونی فاقد ویژگی عدالت است.
وی افزود: در طرح کنونی سهمیه بنزین به خودروها تعلق می گیرد در حالی که ۵۰ درصد خانوادهها فاقد خودرو هستند و سهمی یارانه بنزین ندارند.
می خواهیم به همه یارانه بدهیم
این نماینده مجلس تأکید کرد: اگر طرح پیشنهادی کنونی مصوب شود، سهمیهبندی تغییر میکند و سهمیه بنزین به جای خودرو به خانوادهها تخصیص پیدا می کند. به این شکل که به هر فرد ایرانی از یارانه انرژی سهمی تعلق میگیرد، در ابتدا سهمیه بنزین به کارت سرپرست خانواده واریز می شود. اگر این فرد از سهمیه خود استفاده نکرد سهمیه در انتهای ماه به دولت باز می گردد –یا میزانی از سهمیه که به استفاده نشده است- و دولت از محل درآمد صادراتی بنزین کارت بانکی سرپرستان خانواده را شارژ میکند تا آنها کالای ایرانی بخرند.
شریعتی گفت: افراد یا صاحب خودرو هستند یا اینکه فاقد خودرو هستند، اگر خودرو ندارند می توانند از درآمد آن به شکل یارانه استفاده کنند.
نمیخواهیم جامعه درگیر شوک شود
شریعتی با تأکید به این موضوع که درشرایطی قرار نداریم که به جامعه شوک وارد کنیم، اظهار داشت: می خواهیم بدون تغییر قیمت ها –بنزین- سهمیهها عادلانه شود.
وی ادامه داد: یکماه گذشته با افت شدید نفت در جهان مواجه بودیم و قیمت بنزین افت کرد، در چند هفته قیمت بنزین جهان از بنزین ایران ارزانتر شد در این شرایط عادلانه تر بود که قیمت عرضه این محصول پایینتر بیاید. براین اساس معتقدیم لازم است سیاستگذاری در بخش بنزین با نرخ شناور باشد.
وی با بیان اینکه اگر این طرح پیشنهادی در مجلس تصویب شود چون یارانه آن به همه افراد می رسد، در عمل طرح متناسب با عدالت است، در بخش دیگری گفت: بحث مان تغییر قیمت بنزین نیست بلکه میخواهیم ارائه سهمیه عادلانه شود.
هرم وارونه یارانه ها
وی گفت: مردم از مجلس قبل راضی نبودند، کمیسیون های مجلس یازدهم هم یک هفته شکل گرفته است. اما طرح پیشنهادی مان در مجلس دهم تهیه شده بود و باقیمانده مجلس قبل است، اما در آن مجلس دنبال نشد.
شریعتی با اشاره به ماده ۳۹ قانون برنامه ششم توسعه گفت: این قانون دولت را مکلف کرده است که با در نظر گرفتن تبعات اجتماعی موضوع افزایش قیمت بنزین دنبال شود.
این نماینده مجلس همچنین گفت: معضل جدی کشورمان یارانه های انرژی است که دقیقا برعکس عمل می شود و افراد برخوردار، بیشتر از آن بهره مند می شوند، به تعبیری، هرم یارانه ها برعکس روی زمین قرار گرفته است.
*دولت ناتوان از اجرای همه سیاستهای بنزینی مدنظر مجلس
وی گفت: این دولت در اجرای پروژه های سنگین توانمند نمی بینیم. فعلا می خواهیم طی یک مرحله با دنبال کردن پیشنهاد اصلاح تغییر سهمیهبندی بنزین، شرایط را به عدالت نزدیک کنیم بعد در حوزه حکمرانی انرژی برنامه هایی را دنبال خواهیم کرد.
شریعتی در پاسخ به نقدی مبنی بر اینکه بنزین سهم ۱۰ درصدی از کل مصرف انرژی کشور دارد و اگر قرار است اصلاحی شود باید کار اساسی صورت بگیرد، گفت: بنزین یک کالای عادی نیست، نوعی کالای خاص است که اثر روانی برجامعه دارد. اینکه ۱۰ درصد کل انرژی مصرفی کشورمان مربوط بنزین است، پس جای سوال است که چرا آبان ۹۸ کشور به خاطر گرانی آن شلوغ شد.
وی گفت: برای گران شدن اخیر بنزین در کشور هزینه شده است- حوادث آبان ۹۸- و الان می خواهیم اصلاحی در کشور صورت بگیرد.
بنزین اولویت اول کشور نیست
این عضو کمیسیون انرژی مجلس یازدهم گفت: بنزین الان اولویت اول کشورمان نیست، اولویت اول اصلاح نظام مالیاتی، بانکی و بعد از آن یارانه هاست. در جریان هستم که از ابتدای گرانی بنزین نارضایتی مردم از سهمیه بندی بنزین بالای ۷۰ درصد است. کاری که می توانیم انجام دهیم این است که روند فعلی در مولفه های جامعه به نفع محرومان اصلاح شود. اگر این طرح پیشنهادی تصویب و بعد اجرا شود، به التیام زخم های مردم کمک می کند.
وی به طرح این موضوع پرداخت که گرانی بنزین اتفاق خوبی نبوده، و گفت: اما الان یک تیر از چله کمان رها شده است. یک عده در جایگاه ها بنزین می زنند و یک عده نظاره می کنند؛ طرح کلان و نظام هدفمندی یارانه ها به جای خودش جای بحث دارد اما با این طرح پیشنهادی می خواهیم با توجه به وضعیت فعلی به جای اینکه بنزین را به خودرو بدهیم به خانوار بدهیم، این زخم جامعه را التیام می بخشد و باعث رضایت مردم می شود.
بنزین (Benzin) در اصل یک کلمۀ آلمانی است و در آمریکا به آن Gasoline و در بریتانیا و اروپا Petrol گفته میشود. بنزین سوخت مایعی میباشد که در موتور احتراق داخلی خودروها و برخی وسایل نقلیه استفاده میگردد. بنزین در اصل بی رنگ است و به سبب شناخت راحت تر آن و تشخیص آن از دیگر مایعات و فراورده های نفتی معمولاً دارای رنگ مایل به صورتی یا قهوه ای میباشد. در این مقاله سعی شده تا مشخصات بنزین و استانداردهای آلایندگی آن به صورت کامل بررسی گردد.
با افزایش استفاده از وسایل نقلیه، میزان تقاضا برای تولید بنزین از دهه های گذشته روند افزایشی داشته و هنوز هم رو به افزایش است. در سالهای اخیر، صنایع مختلف از جمله خودروسازان شدیداً به عنوان تولید سوخت جایگزین برای بنزین یا استفاده از تکنولوژی جدید برای تأمین انرژی مورد نیاز در خودروها بوده اند.
از جمله سوخت های جایگزین برای بنزین میتوان به گاز CNG، گاز مایع LPG، هیدروژن، اتانول و… اشاره نمود. همچنین اخیراً خودروهایی تحت عنوان خودروی هیبریدی یا خودروی برقی تولید شده اند که میتوانند با استفاده از نیروی برق ذخیره شده در باتری خود حرکت کنند. با وجود تولید و استفاده از سوخت های مختلف، هنوز هم بنزین به عنوان اصلی ترین و مهم ترین سوخت مورد استفاده در خودروها شناخته شده و از لحاظ کیفیت و راندمان هیچ سوختی قابلیت رقابت با آن را ندارد.
بنزین ها با توجه به کاربردی که در موتور خودرو دارند، دارای یک سری مشخصات هستند که در ادامه به آنها اشاره میگردد.
1. چگالی
چگالی (Density) سوخت ها اصولاً به وسیلۀ پیکنومتر (Pycnometer) یا هیدرومتر (Hydrometer) اندازه گیری میشود. اندازه گیری چگالی مرجع در دمای 60˚ F (15˚ C) و فشار اتمسفر انجام شده و برحسب kg/liter بیان میشود. در مورد بنزین هرچه چگالی بالاتر باشد و به اصطلاح بنزین سنگین تر باشد، مصرف آن کمتر بوده و برای مصرف کنندگان مطلوب تر است. جدول زیر چگالی بنزین های مختلف را نشان میدهد:
نوع بنزین
حداقل چگالی در دمای °F 60
حداکثر چگالی در دمای °F 60
بنزین معمولی
0.7
0.75
بنزین سوپر سرب دار
0.72
0.77
بنزین سوپر بدون سرب
0.725
0.78
2. فشار بخار
فشار بخار رد یا (Reid Vapor Pressure (RVP در حقیقت فشاری است که در درجه حرارت معین، توسط بخار سوخت بر سطح آزاد مایع وارد میشود. این فشار به وسیلۀ دستگاهی با همین نام اندازه گیری میشود. هرچه فشار بخار یک مایع بیشتر باشد آن مایع فرار تر است. فراریت میزان تمایل سوخت به تبخیر شدن است و هرچه فراریت گاز بیشتر باشد، سوخت بهتر و کامل تر میسوزد.
میزان فشار بخار استاندارد برای بنزین در دماهای مختلف متفاوت است. جدول زیر نشان دهندۀ حدود مجاز فشار بخار رد (RVP) بنزین در دماهای مختلف بر حسب درجۀ فارنهایت میباشد.
حداکثر فشار بخار رد RVP مجاز (Psia)
دمای محیط (F°)
12.7
60
11
70
9.4
80
8
90
علی رغم این که بالا بودن فشار بخار سبب بهتر سوختن بنزین میشود، باید به این نکته توجه داشت که هرچه فشار بخار سوخت بالاتر باشد تبخیر و اتلاف آن بیشتر بوده و آلودگی بیشتری ایجاد مینماید. پس لازم است تا با درنظر گرفتن همۀ شرایط، فشار بخار بنزین در شرایط بهینه تنظیم گردد.
3. میزان صمغ موجود در بنزین
صمغ ها (Gum) ترکیباتی هستند که در اثر اکسید یا پلیمری شدن اولفین های ناپایدار درون بنزین ایجاد میشوند. غلظت صمغ موجود در بنزین نباید از 0.1 گرم بر لیتر بیشتر شود. افزایش میزان صمغ در بنزین میتواند موجب اشکالاتی نظیر انسداد لوله های انتقال دهندۀ بنزین و انسداد و خرابی پمپ ها شود. از دیگر اشکالات ایجاد شده در اثر افزایش میزان صمغ در بنزین، کاهش عدد اکتان بنزین در حدود 2 تا 3 واحد خواهد بود.
با گذشت زمان، میزان صمغ موجود در بنزین افزایش مییابد. برای جلوگیری از مشکلات یاد شده باید سعی داشت که حتی المکان میزان صمغ موجود در بنزین را کاهش داد و در صورتی که مقدار صمغ زیاد بود بنزین مورد نظر زودتر مصرف شده و ذخیره نگردد.
4. میزان گوگرد موجود در بنزین
بنزین خروجی از پالایشگاه با وجودی که مراحل تصفیه و گوگرد گیری را گذرانده، بازهم دارای مقدار اندکی گوگرد میباشد. وجود گوگرد در بنزین سبب ایجاد اشکالات متعددی میشود که عبارتند از:
ایجاد خوردگی در باک، موتور و تجهیزات خودرو در اثر تشکیل اسید سولفوریک
آلودگی محیط زیست به دلیل انتشار گازهای مسموم از اگزوز خودرو
کاهش عدد اکتان بنزین
به همین دلایل باید مقدار گوگرد موجود در بنزین را تا جایی که امکان دارد کاهش داد. در گذشته مقدار مجاز گوگرد برای بنزین های معمولی 0.17 % و برای بنزین های سوپر 0.15 % بود که امروزه طبق استاندارد های جدید باید مقدار گوگرد از این مقادیر هم کمتر باشد.
5. عدد اکتان بنزین
همان گونه که در مقالۀ عدد اکتان بنزین و راه های بهبود آن اشاره شد، عدد اکتان (Octane Number) معیاری برای تعیین کیفیت احتراق سوخت در موتورهای احتراق داخلی میباشد. هرچه عدد اکتان بنزین بالاتر باشد، احتراق آن آرام تر بوده و بنزین با کیفیت تر میباشد. بنزین ها از لحاظ عدد اکتان دارای دو نوع بنزین معمولی (دارای عدد اکتان بین 84 تا 92) و بنزین سوپر (دارای عدد اکتان بین 87 تا 97) هستند.
استانداردهای مربوط به کنترل آلایندگی سوخت بنزین
ترکیب بنزین شامل 150 نوع مادۀ مختلف است که در اثر سوختن، بسیاری از این مواد به صورت گازها و ترکیبات شیمیایی مختلف وارد محیط میشوند. وجود یک سری ترکیبات خاص مانند گوگرد، سرب، کربن مونواکسید، نیتروژن اکسید و… در بنزین باعث ایجاد آلودگی هوا و خطرات فراوان برای سلامتی انسان ها میشود. امروزه بسیاری از شهرهای بزرگ از جمله تهران به خصوص در فصول سرد سال به شدت درگیر مسأله آلودگی هوا هستند.
بنزین نامرغوب از مهم ترین دلایل آلودگی هوا است و همین امر موجب شده تا بعضی کشورها قوانین بسیار سختگیرانه ای در خصوص میزان آلاینده ها و کیفت بنزین تولیدی وضع کنند. در اوایل دهۀ 90 میلادی اتحادیۀ اروپا طی برگزاری جلسات مختلف، استانداردهایی برای میزان آلاینده های موجود در سوخت وسایل نقلیه وضع کرد. اولین استاندارد وضع شده توسط اتحادیۀ اروپا استاندارد یورو 1 (Euro 1) در سال 1993 میلادی و جدیدترین آن، استاندارد یورو Euro 6b در سال 2019 میلادی میباشد.
جدول زیر میزان آلاینده های مجاز موجود در بنزین را برای خودروهای سواری با وزن بین 1300 تا 1760 کیلوگرم، نشان میدهد. در این جدول که استانداردهای یورو1 تا یورو 6 در آن ذکر شده است، میزان آلاینده ها بر حسب گرم بر کیلومتر مسافت پیموده شده توسط خودرو (gr/km) بیان گردیده است.
PM
HC+NOx
NOx
NMHC
THC
CO
زمان انتشار
استاندارد
–
1.4
–
–
–
5.17
Oct 1993
Euro 1
–
0.6
–
–
–
4.00
Oct 1998
Euro 2
–
–
0.18
–
0.25
4.17
Jan 2002
Euro 3
–
–
0.10
–
0.13
1.81
Jan 2007
Euro 4
0.0050
–
0.075
0.09
0.13
1.81
Jan 2012
Euro 5a
0.0045
–
0.075
0.09
0.13
1.81
Jan 2013
Euro 5b
0.0045
–
0.075
0.09
0.13
1.81
Sep 2016
Euro 5b
0.0045
–
0.075
0.09
0.13
1.81
Sep 2019
Euro 5c
CO = کربن مونو اکسید
THC = Total hydrocarbon هیدروکربن کل
NMHC = Non methane hydrocarbons هیدروکربن های غیر از متان
NOx = گروه نیتروژن اکسیدها
HC + NOx = هیدروکربن ها و نیتروژن اکسیدها
PM = ذرات ریز جامد
تأثیرات مخرب آلاینده ها بر سلامت انسان و محیط زیست
در صورتی که بنزین مصرفی خودروها دارای استانداردهای یورو نباشد و حاوی مواد آلاینده باشد، میتواند اثرات مخرب و زیان باری بر سلامت انسان ها و محیط زیست بگذارد. بخش عمده ای از آلودگی هوا که امروزه دامنگیر شهرهای بزرگ جهان مانند تهران شده است، ناشی از عدم کیفیت و استاندارد نبودن بنزین مصرفی خودروها است.
آلاینده هایی مانند سرب موجود در بنزین، کربن مونواکسید (CO)، نیتروژن اکسیدها (NOx)، گوگرد و… پس از احتراق بنزین از طریق اگزوز خودروها وارد محیط شده و سبب آلودگی هوا میشوند. در فصول سرد سال به علت پدیدۀ وارونگی هوا، میزان آلاینده ها در محیط بیشتر شده و باعث ایجاد مشکلات فراوان برای سلامتی انسان ها و کلیۀ جانداران ساکن در منطقه میشود.
خطرات و مضرات ناشی از آلاینده ها بر سلامت انسان شامل موارد زیر میشود:
ایجاد مشکلات عصبی و روانی مانند افسردگی و بی حوصلگی
مشکلات پوستی مانند خارش، اگزما، کهیر زدن و التهاب پوست
تأثیر بسیار مخرب بر ریه و افزایش احتمال بیماری آسم
افزایش خطر بیماری های قلبی و سکتۀ قلبی
سوزش و خارش چشم
ایجاد مشکلات ناباروری
جمع بندی
بنزین مهم ترین و پر مصرف ترین فراوردهی نفتی است و این مادۀ با ارزش به عنوان سوخت خودروها و وسایل نقلیۀ مختلف کاربرد دارد. کیفیت بنزین نکتۀ بسیار مهمی است که پالایشگاه های تولید کنندۀ بنزین باید توجه ویژه ای به آن داشته باشند. در برخی موارد به علت نیاز فراوان بازار به بنزین، پالایشگاه ها ظرفیت بهبود کیفیت بنزین را نداشته و مجبور میشوند بنزین با مرغوبیت کمتر را به بازار عرضه کنند.
در سالهای اخیر پالایشگاه های مهم در کشورهای توسعه یافتۀ جهان تمرکز خود را بر واحدهای پالایشگاهی افزایندۀ عدد اکتان و واحد های تصفیۀ فراورده ها بیشتر کردند. اما در کشورهای در حال توسعه هنوز هم از مواد افزودنی ناسالم برای افزایش عدد اکتان استفاده شده و امکانات و تجهیزات مربوط به تصفیۀ سوخت مناسب و کامل نیست.
از آنجایی که عدم مرغوبیت و وجود آلاینده ها در بنزین تأثیر مستقیمی بر سلامت انسان ها دارد، باید سعی شود تا با انجام تدابیر مختلف و بهبود تجهیزات صنعت نفت، بنزین با استانداردهای جدید یورو و حداقل میزان آلایندگی تولید و به بازار عرضه گردد.
به گفته کارشناسان ۳ مرکز مهم پخش ویروس کرونا بیمارستان ها، پمپ بنزینها وسوپرمارکتها هستند.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز کهگیلویه و بویراحمد، وزیر بهداشت در همان روزهایی که تازه سروکله کرونا در کشور پیدا شده بود اعلام کرد که پمپ بنزینها میتوانند ۸۰۰۰ نفر را به ویروس کرونا آلوده کنند.
طبق دستورالعمل شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی باید فرآیند سوختگیری و پرداخت هزینه سوخت در تمامی جایگاهها، توسط کارکنان انجام و دستکش یکبار مصرف در اختیار مردم قرار بگیرد.
اما اینگونه نیست و خودتان مجبور هستید بنزین بزنید و کارت بکشید حتی اگر دستکش نداشته باشید.
کرونا با کسی شوخی ندارد، نکات بهداشتی را رعایت نکنیم به سراغمان میآید و یقهمان را میگیرد، دستورالعمل فقط برای امضا کردن نیست باید اجرایی شود.
بعد از اجرای طرح فاضله گذاری اجتماعی و بعد از آن فاصله گذاری هوشمند، مردم کمتر از وسایل نقلیه عمومی استفاده میکنند و ترجیح میدهند با وسیله شخصی به محل کار خود بروند.
این رفت و آمد بین خانه و محل کار باعث افزایش مصرف بنزین میشود و آنها مجبور هستند بیشتر به پمپ بنزینها مراجعه کنند.
به مردم توصیه میشود که کرونا را جدی بگیرند اما وقتی نوبت به عمل میرسد برخلاف دستور العمل ابلاغ شده، رانندگان مجبور هستند از ماشین خود پیاده شوند، بنزین بزنند و کارت بکشند.
در این میان اپراتورهای برخی جایگاهها مدعی هستند که ماسک و دستکش در اختیار آنها قرار نگرفته است و نمیتوانند جان خود را فدای کم کاری دیگران کنند و به همین خاطر حاضر به سوختگیری نیستند و به مردم میگویند خودشان بنزین بزنند.
واقعا اگر پمپ بنزینها مشکلاتی دارند، باید فکر اساسی در مورد آنها نکرد.
اگر ماسک و دستکش به اندازه کافی در اختیار جایگاه دارها قرار میگیرد و آنها تن به رعایت دستور العمل نمیدهد، نهادهای نظارتی باید به آنها برخورد کنند چون جان مردم را به بازی گرفتهاند.
کرونا نشان داده است که با حرف و دستور العمل شکست نمیخورد.
باید یا در خانه بمانیم و یا وقتی مجبور هستیم برای کار از خانه خارج شویم، نکات بهداشتی را رعایت کنیم.
یکی از این نکات بهداشتی مربوط به پمپ بنزینها است.
پمپ بنزینهایی که به گفته وزیر بهداشت میتوانند هشت هزار نفر را به کرونا آلوده کنند.
دیسپنسر یا واحد توزیع کننده سوخت دستگاهی است که در یک جایگاه سوخت نصب و برای رساندن سوخت از مخزن جایگاه به خودرو ها و کامیون ها استفاده می شود. دیسپنسر ها از یک تا چهار نازل میتواند داشته باشد و برای پمپ کردن سوخت هایی مانند بنزین ، دیزل ، CNG ، سوخت اتانول ، سوخت های زیستی مانند بیودیزل ، نفت سفید یا انواع دیگر سوخت به داخل وسایل نقلیه استفاده می شود.
اولین پمپ بنزین
اولین بار پمپ بنزین توسط فردی به نام سیلوانوس بوزر (Sylvanus Bowser) در ایالات ایندیانا در 5 سپتامبر 1885 اختراع شد. این پمپ برای اتومبیل ها استفاده نمی شد ، زیرا در آن زمان هنوز اتومبیل ها به صورت عمومی به فروش و استفاده مردم عادی نمی رسیدند. در عوض از آن برای برخی از لامپ های نفت سفید و اجاق خوراک پزی استفاده می شد. وی بعداً با افزودن اقدامات ایمنی و همچنین با اضافه کردن شیلنگ ، مستقیماً پمپ را به اتومبیل ها متصل کرد. تا مدت ها از نام خود مخترع bowser برای اشاره به پمپ بنزین ها استفاده شد. البته این نام دیگر در ایالات متحده به کار نمی رود و صرفا برای نام کامیون های سوخترسان هواپیما های بزرگ دربخش هایی از استرالیا و نیوزلند گاهی مورد استفاده قرار می گیرد.اولین دستگاه دیسپنسر برای سوخترسانی به خودروها به شکل امروزی در سال 1901 توسط جان جی توکهایم نروژی اختراع شد.
فناوری دیسپنسر های اولیه
بسیاری از پمپ های بنزین اولیه دارای سیلندر شیشه ای کالیبره در بالا بودند. نحوه ی کار این سیلندر شیشه ای به این شکل بود که ابتدا مقدار سوخت مورد نظر درون سیلندر مدرج پمپ می شود. سپس پمپاژ متوقف شده و بنزین با گرانش وارد مخزن خودرو ی مشتری می شود. در واقع این شیشه ی مدرج کالیبره، هم نقش لیتر شمار های امروزی را بازی می کرد و هم به مشتری اطمینان میداد که بنزین واقعا به داخل باک خودرو در حال انتقال است و میزان آن نیز صحیح است.