«محمد رضایی»امروز (یکشنبه) در جمع خبرنگاران افزود: ال پی جی یا گاز مایع یکی از محصولات واحدهای پالایش نفت خام، میعانات گازی، پالایشگاه‌های گاز و واحدهای پتروشیمی و متشکل از دو ماده پروپان و بوتان است که تولید آن در ایران به کمتر از ۱۰ میلیون تن در سال می‌رسد.
وی افزود: میزان اندکی از گاز مایع تولیدی در بخش خانگی مصرف و مابقی آن به صادرات اختصاص می‌یابد، این سوالات مطرح است که صرفه اصلی در کجاست؟ سیاست کشور برای ادامه تولید ال پی جی چه باید باشد؟ ال پی جی به عنوان بخشی از سبد سوخت یا کاربردهای مناسب‌تری نیز وجود دارد؟ برای پاسخ به این سوال‌ها ابتدا لازم است مصرف ال پی جی را هم به عنوان جزئی از سبد سوخت و هم به عنوان خوراک پتروشیمی مورد بررسی دقیق قرار دهیم.
رضایی در زمینه نقش ال پی جی به عنوان تامین‌کننده بخشی از سبد سوخت کشور گفت: اکنون روزانه حدود ۲۶ هزار تن گاز مایع در کشور تولید میشود که انرژی آن معادل روزانه ۳۶ میلیون لیتر بنزین است. از این میزان روزانه حدود ۶ هزار تن در بخش خانگی توزیع می شود و مابقی آن ۲۰ هزار تن (معادل حدود ۲۷ میلیون لیتر بنزین) قابلیت اضافه شدن به سبد سوخت خودرو را داراست که البته با چالش‌هایی روبروست.
وی افزود: برای اضافه کردن این سوخت به سبد سوخت خودروها که یکی از چالش ها محسوب می شود، باید حداقل دو هزار جایگاه سوخت ال پی جی در کشور تاسیس شود که هزینه تمام شده آن با توجه به مباحث ایمنی و هزینه بر بودن ذخیره‌سازی ال پی جی از جایگاه سوخت بنزین، بیشتر است.
رضایی یادآور شد: جایگاهی که در پایانه بیهقی توسط پیمانکار ژاپنی ساخته شد، به دلیل استانداردهای بالا در بخش ایمنی، حدود چهار میلیون دلار هزینه دربر داشت، این میزان برای جایگاههای دیگر حتی با احتساب کاهش استانداردها، از یک میلیون دلار، یعنی ۲۵ میلیارد تومان (بدون حساب زمین و انشعابات آب و برق و گاز) کمتر هزینه نخواهد شد که در واقع برای ساخت دو هزار جایگاه باید بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری کرد.
مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تصریح کرد: چنانچه گاز مایع وارد سبد سوخت کشور شود، باید حداقل به اندازه ۳۰ روز ظرفیت ذخیره‌سازی برای آن در تمام نقاط کشور ایجاد شود؛ این نکته حایز اهمیت است که شرایط نگهداری ال پی جی نسبت به بنزین، نفت‌گاز و دیگر فرآورده‌ها متفاوت است و در مخازن کروی و تحت فشار ذخیره‌سازی میشود، که ساخت این مخازن بسیار هزینه بر است.
رضایی گفت: حمل و نقل گاز مایع همانند ذخیره‌سازی آن، نسبت به فرآورده‌های نفتی دیگر بسیار دشوارتر و هزینه‌برتر است و در صورت اضافه شدن گاز مایع به سبد سوخت خودرو، بایستی کامیون‌های گازکش استاندارد به ناوگان حمل و نقل کشور اضافه شود.
به گفته وی؛ تردد روزانه کامیون‌های حمل گاز در سطح شهرها با توجه به اشتعال زا بودن این فرآورده با بروز کوچکترین حادثه برای این تانکرها ( حتی نوع استاندارد) خطرات جانی و مالی بسیاری در پی خواهد داشت.
این مقام مسوول افزود: یکی دیگر از چالش‌های جدی در استفاده از سوخت گاز مایع برای خودروها تولید خودروهای استاندارد ال پی جی سوز است؛ اکنون استانداردی برای تبدیل خودروها به دوگانه سوز ال پی جی و یا تولید کارخانه‌ای این خودروها وجود ندارد؛ افزون بر این موارد ال پی جی نسبت به بنزین و سایر سوخت‌ها اشتعالزایی بالاتری دارد، برای رعایت الزامات ایمنی در ساخت این خودروها هزینه تمام شده آن را به شدت افزایش می‌دهد و به سرمایه‌گذاری هنگفت در بخش خودروسازی نیاز دارد .
وی اضافه کرد: برای ورود هرچه سریعتر ال پی جی به سبد سوخت علاوه بر تولید خودروهای کارخانه‌ای باید همزمان تبدیل خودروهای بنزین سوز به دوگانه سوز ال پی جی، در دست اقدام قرار گیرد که حداقل حدود سه میلیون خودرو با هزینه‌ای بالغ بر ۳۰ هزار میلیارد تومان را در برمی‌گیرد.
رضایی پیرامون استفاده از گاز مایع به عنوان خوراک پتروشیمی، تصریح کرد: ال پی جی متشکل از پروپان و بوتان است که با ساخت واحد PDH (Propane Dehydrogenation) پروپان آن به پروپیلن – خاویار صنعت پتروشیمی – تبدیل میشود؛ همچنین با ساخت واحد هیدروژن زدایی از بوتان آن محصولات بوتلین و بوتادین به دست می‌آید؛ افزون بر این گاز مایع می‌تواند به عنوان خوراک در واحدهای شکست با بخار (steam cracker) به عنوان بخشی از خوراک ترکیبی استفاده شود و محصولات اتیلن، پروپیلن، بوتیلن، بوتادین و …. تولید می کند که خود به طور میانگین ارزشی به ازای هر تن ۷۶۰ دلار دارد.
وی خاطرنشان ساخت: پروپیلن در زنجیره ارزش خود می‌تواند به پلی پروپیلن و پروپیلن اکساید و آکریلونیتریل تبدیل شود که ارزش آنها میانگین بالغ بر یکهزار و ۲۰۰ دلار بر تن است؛ بخش زیاد اتیلن در زنجیره ارزش به پلی‌اتیلن تبدیل میشود که ارزش آن در حدود ۸۶۰ دلار به ازای هر تن است؛ بوتیلن به افزودنی های سوخت نظیر آلکیلات و MTBE تبدیل میشود و بوتادین نیز در زنجیره ارزش می‌تواند به محصولات PBR و SBR تبدیل شود که سبد محصولات آنها ارزشی معادل ۱۰۰۰ دلار در هر تن دارند.
مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی گفت: نیاز است به صرفه اقتصادی استفاده از گاز مایع به عنوان سوخت در مقایسه با صرفه اقتصادی آن به عنوان خوراک پتروشیمی‌ها نیز پرداخته شود؛ اکنون قیمت هر تن گاز مایع ۳۵ دلار ارزانتر از بنزین و ۳۰ دلار نیز ارزانتر از گازوئیل است.
وی گفت: جایگزینی روزانه ۲۰ هزار تن گاز مایع با هرکدام از دو سوخت مزبور، حداکثر ۷۰۰ هزار دلار در روز صرفه‌جویی ایجاد خواهد شد؛ این در حالی است که برای ورود این فرآورده به سبد سوخت خودروها به سرمایه‌گذاری چهار میلیارد دلاری (هزینه ساخت جایگاه، هزینه تبدیل حداقل سه میلیون خودرو، هزینه ساخت مخازن کروی در سراسر کشور، هزینه سرمایه گذاری در صنعت خودروسازی و ….) نیاز دارد که ۲۵۰ میلیون دلار در سال درآمد حاصل از این سرمایه‌گذاری است؛ بنابراین بازگشت سرمایه این طرح حدود ۱۶ سال بطول خواهد انجامید.
رضایی با تأکید بر اینکه مطالعات و پیش‌بینی بازار نیز دو گزینه‌ای است که نباید از قلم انداخت، گفت: امروز در بیشتر کشورهای دنیا استفاده از سوخت‌های فسیلی در حال کاهش و استفاده از خودروهای برقی، هیدروژنی و هیبریدی، در حال افزایش است و این امر در انگلیس یا ژاپن به سرعت در حال کاهش تقاضا بنزین و گازوییل و به تبع آن کاهش قیمت این دو فرآورده می شود.
وی افزود: تقاضا برای کامپوزیت، پلاستیک و فرآورده‌های پلیمری در دنیا رو به افزایش است و استفاده از ال پی جی و نفتا در صنعت پتروشیمی نیز در حال افزایش، و همین امر در سال‌های نه چندان دور باعث خواهد شد بنزین و گازوییل فاصله قیمتی چندانی با این دو فرآورده نداشته باشند.
مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تصریح کرد: زمانبر بودن فرایند افزودن ال پی جی به سبد سوخت و نیز روند جهانی کاهش تقاضا برای بنزین و گازوئیل، ممکن است جایگزینی ال پی جی به جای بنزین و گازوییل در سال‌های آینده همان سود اندک را نیز نصیب کشور نکند و سرمایه گذاری چهار میلیارد دلاری به ایجاد هیچ درآمدی برای کشور منجر نشود که این یعنی سرمایه گذاری چهار میلیارد دلاری برای به دست آوردن هیچ محسوب می شود.
رضایی پیرامون صرفه اقتصادی استفاده از گاز مایع به عنوان خوراک پتروشیمی، گفت: ارزش افزوده استفاده از گاز مایع به عنوان خوراک پتروشیمی و تولید محصولات نهایی قابل قیاس با استفاده از آن در سبد سوخت نیست؛ زیرا سرمایه‌گذاری سه ساله برای ساخت این واحدها و افزودن ال پی جی به واحدهای steam cracker موجود در کوتاه مدت در صورت استفاده از کل گاز مایع مازاد کشور(هفت میلیون تن) در تولید سبد محصولات پتروشیمی بیش از دو میلیارد دلار در سال عایدی نصیب کشور خواهد کرد.
به گفته وی، واقعیت اینکه دورنمای بازار و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی در آینده نزدیک گواه آن است که کشور محکوم به ایجاد زیرساخت در چرخه پایین دست این ماده با ارزش است.
این مقام مسوول با بیان اینکه یکی از دیگر مزایای استفاده از گاز مایع به عنوان خوراک پتروشیمی علاوه بر ایجاد ارزش افزوده بالاتر، اشتغالزایی و رونق تولید است؛ حال آنکه استفاده از آن در سبد سوخت از چنین مزیتی برخوردار نیست، گفت: استفاده از ال پی جی به عنوان خوراک پتروشیمی صرفه بیشتری نسبت به جایگزینی آن با سوخت دارد. گاز طبیعی که در خودروها به شکل گاز طبیعی فشرده (CNG) مورد استفاده قرار می گیرد، ارزشی معادل ۱۰۰ دلار در هر تن دارد، در حدد ۲۵۰ دلار ارزانتر از بنزین و گازوییل و ۲۲۰ دلار در هر تن ارزانتر از گاز مایع است.
وی افزود: وجود بیش از ۲۵۰۰ جایگاه توزیع سی ان جی در کشور، زیرساخت عظیم انتقال در سراسر کشور که با صرف میلیاردها دلار هزینه ایجاد شده، طراحی و ساخت خودروهای پایه گازسوز از سالها قبل، امکان تبدیل خودروها به دوگانه سوزی سی ان جی با استاندارد ملی و ظرفیت ایجاد شده برای ساخت مخازن سی ان جی از جمله مزایای استفاده از سی ان جی در سبد سوخت است.
رضایی اضافه کرد: ایران بزرگترین ذخایر گاز دنیا را داراست، امکان جایگزینی گاز طبیعی به هر میزان در سبد سوخت با گازوییل یا بنزین وجود دارد؛ چنانچه روزانه ۴۰ میلیون لیتر بنزین یا گازوییل با سایر سوخت‌ها جایگزین شود، صرفه اقتصادی اینکه همه ۴۰ میلیون لیتر با گاز طبیعی جایگزین شود.
وی پیرامون مقایسه سود حاصل از جایگزینی بنزین با گاز مایع و سی ان جی، هم توضیح داد: حدود ۱۰۰ میلیون دلار سرمایه گذاری برای احداث زیرساخت‌ها در جایگزینی سی ان جی با بنزین سالیانه چهار میلیارد دلار برای کشور سود حاصل میشود، در حالی که در جایگزینی ال پی جی با بنزین نیاز به حدود چهار میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای ایجاد زیرساخت بوده و سالانه چیزی در حدود ۲۵۰ میلیون دلار سود نصیب کشور خواهد شد.
مشخص نیست که آیا بنزین می‌تواند ماسک را ضدعفونی کند. تماس طولانی مدت با بنزین می‌تواند مضر باشد و به دلیل اشتعالزایی این مایع، احتمال آتش گرفتن آن زیاد است.
