نوشته شده در تاریخ دیدگاه ها

ترکان: زمان و شیوه سهمیه‌بندی بنزین مناسب نبود

اکبر ترکان مشاور سابق رئیس‌جمهور در گفت‌وگوی تلفنی با برنامه تلویزیونی پرونده ویژه شبکه سه سیما که شامگاه چهارشنبه (۱۳ آذر) با موضوع طرح سهمیه‌بندی بنزین برگزار شد، درخصوص اجرای طرح سهمیه بندی بنزین گفت: این کار در زمان مناسبی انجام نگرفت و وقتی که این اتفاق افتاد، به‌گونه‌ای بود که شرایط برای مردم از سال اول دولت آقای روحانی سخت‌تر شد و بلکه آن زمان باید آغاز می‌شد و با یک شیب جلو می‌رفت. زمان این کار نامناسب بود و همچنین کار توجیهی صورت نگرفته بود و برای مردم هم توضیح داده نشده بود.

وی همچنین درباره اقدام رهبر معظم انقلاب در حمایت از قانون و تصمیم سران قوا تصریح کرد: این اقدام یکی از فراز‌های ۳۰ ساله رهبری ایشان بود. مقام معظم رهبری در موقعیتی خطیر وارد شدند و گفتند که من از تصمیم سران قوا حمایت می‌کنم.

این کارشناس اقتصادی گفت: طبق گفته برخی کارشناسان آمریکا توانسته مصر و لیبی را از نظر مدیریت دولتی ساقط کند و آن‌ها می‌خواستند درباره ایران، عراق و لبنان نیز این کار را انجام دهند. هدف آن‌ها ناآرام کردن لبنان و عراق و به‌هم ریختن دولت‌های آن‌ها بود و همچنین می‌خواستند این کار را درمورد ایران نیز انجام دهند، متلاشی کردن نظام مدیریت دولت ایران هم از طرح‌های آن‌ها بود.

ترکان اظهار داشت: روز بعد از اجرای اجرای طرح سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین طرح‌های چند فوریتی به میان آمد و می‌خواستند جلوی این کار را بگیرند و شاید در قدم بعدی پای رئیس‌جمهور هم به میان می‌آمد. اگر این اتفاق می‌افتاد ما دچار اخلال مدیریتی می‌شدیم، همین موقع مقام معظم رهبری وارد شدند و تصمیم را اعلام کردند. ایشان برای این کار هزینه داد؛ معمول این است جامعه وقتی چیزی را می‌گوید، یک فرد روحانی مانند مقام معظم رهبری نمی‌گوید که من از این دفاع می‌کنم و بار را بر دوش می‌گیرد، ولی این اقدام رهبر انقلاب یکی از فراز‌های ۳۰ ساله ایشان بود و کشور آرام شد و اوضاع مدیریت شد و کار‌ها به روال عقلایی افتاد و حالا می‌شود اصلاح و اقدام کرد و این اقدام مقام معظم رهبری نباید از حافظه‌ها برود.

وی تصریح کرد: وزیر نفت چند روز قبل از اجرای این طرح گفته بود که هیچ اتفاقی در راه نیست، این‌ها موجب سلب اعتماد مردم می‌شود، وزیر نفت فرد اول این کار است، یا اطلاع نداشت یا اینکه زمان اجرا را نمی‌دانسته، ولی بهرحال این مناسب نبود. باید با مردم حرف زده می‌شد، مگر می‌خواهیم «کار بی‌تربیتی» کنیم که یواشکی انجام دهیم؟ باید همه نظر می‌دادند و می‌توانستیم جمع‌بندی کنیم. اکثر کارشناسان با اصل این موضوع موافتند، ولی در شیوه اجرا اختلاف‌نظر وجود دارد، مردم قانع نشده بودند و فرهیختگان جامعه هم شوکه شدند. برخی مقامات گفتند که من هم از این اتفاق خبر نداشتم و از رادیو شنیدم و من از این گفته تعجب کردم وعلت را نمی‌دانم، ولی قابل قبول نیست.

نوشته شده در تاریخ دیدگاه ها

ثبت روزانه ۴۰ هزار تقاضا برای دوگانه‌سوز‌کردن خودرو

فرارو/ این کارشناس اقتصاد انرژی با بیان راهکارهایی که می‌توانست از سوی دولت انجام گیرد اما مغفول ماند، تصریح می‌کند: دولت می‌توانست دوباره جایگاه‌هایی که برای CNG تعطیل شده‌اند را فعال کند و به تولیدکنندگان CNG و چیت آماده‌باش دهد که دیر یا زود در سه تا پنج ماه آینده،‌ سهمیه‌بندی صورت می‌گیرد، اما چنین نکردند و بزرگ‌ترین تولیدکننده CNG که 9 خط تولید مخزن داشته، هشت خط آن تعطیل بوده است. آیا این تولیدکننده نمی‌توانست اگر زودتر مطلع می‌شد از سه تا چهار ماه قبل تولید می‌کرد و در مقابل متقاضیان امروز CNG می‌توانستیم پاسخ فوری داشته باشیم؟

از وقتی سهمیه‌بندی بنزین آغاز شده است، به گفته رئیس انجمن صنفی CNG و صنایع وابسته، روزانه حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار درخواست برای تبدیل خودروهای بنزین‌سوز به دوگانه‌سوز در کل کشور ثبت می‌شود. این در حالی است که با توجه به این حجم از تقاضا که طبیعتا پس از گرانی بنزین، به‌عنوان یک تصمیم جدی از سوی مصرف‌کنندگان اتخاذ می‌شود، انتظار می‌رفت دولت زمینه را برای افزایش زیرساخت‌های این بخش فراهم کند؛ اما آن‌گونه که مطلعان خبر می‌دهند، به علت حجم بالای متقاضیان، توان کافی برای پوشش‌دهی تقاضا سخت می‌شود و خبر رسیده صف انتظار تا چهار ماه آینده نیز ثبت شده است.
هرچند رئیس انجمن CNG و صنایع وابسته این زمان را تا دو ماه اعلام می‌کند؛ اما این گفته نیز گواه آن است که بسترسازی‌های کافی انجام نشده است و حتی فعالان این حوزه نیز مثل مردم، با افزایش قیمت بنزین و سهمیه‌بندی آن سورپرایز شده‌اند.

سوئیچ از بنزین به گاز
جواد نوفرستی، کارشناس اقتصاد انرژی، در این زمینه می‌گوید: CNG قبل از 24 آبان، روزانه 19 میلیون متر‌مکعب فروش داشت. این میزان در سومین روز سهمیه‌بندی به 22 میلیون متر‌مکعب رسید و احتمالا اکنون به 25 میلیون مترمکعب رسیده باشد. در محاسبه‌ای مشخص شد که با اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین و گران‌کردن آن، این رقم تا تابستان می‌تواند به 30 میلیون مترمکعب برسد. این یعنی 11میلیون لیتر از مصرف بنزین کم شده و به CNG اضافه می‌شود. هر لیتر بنزین معادل یک‌ مترمکعب CNG است. اینکه احتمال کاهش مصرف بنزین تا 80 میلیون لیتر امکان‌پذیر است، به دلیل وجود CNG است؛ این بستر می‌تواند کمک‌کننده برای کاهش فروش بنزین باشد.

بی‌اطلاعی عجیب فعالان CNG از زمان اجرای سهمیه‌بندی
این کارشناس اقتصاد انرژی با بیان اینکه در‌حال‌حاضر دوهزار‌و 500 جایگاه CNG و چهار‌میلیون‌و 500 هزار خودروی دوگانه‌سوز در کشور وجود دارد که نصف آن را حتی در سال 86 نداشتیم، می‌گوید: اکنون بستری فراهم است که سوئیچ از بنزین به CNG را به‌خصوص در خودروهای پرکار مانند تاکسی فراهم می‌کند.
او با نقد عدم اطلاع‌رسانی به فعالان صنعت CNG برای آغاز اجرای سهمیه‌بندی و گرانی بنزین می‌افزاید: اعلام آمادگی در این زمینه به صنعت CNG هم داده نشد تا ظرفیت‌سازی‌های لازم را انجام دهد. تولیدکنندگان مخازن CNG و چیت CNG و دوگانه‌سوز‌کردن آن، روز جمعه 24 آبان از سهمیه‌بندی بنزین خبردار شدند؛ یعنی حتی ایده‌پردازان اجرای این طرح، به ذهنشان هم خطور نکرده بود به این تولیدکنندگان کمک کنند که تولید CNG را افزایش دهند. به گفته او، در‌حال‌حاضر هر تماسی که برای دوگانه‌سوزکردن خودروهای CNG صورت می‌گیرد، شرکت مربوطه وقت چهار ماه بعد را به مشتری می‌دهد؛ زیرا شرکت تولیدکننده CNG تولید کافی برای نیاز ایجادشده ندارد.

ورشکستگی با یک تصمیم اشتباه
او در ادامه می‌گوید: صنعت CNG تماما از سوی بخش خصوصی با حدود دو میلیارد دلار در اواسط دهه 1380 رونق گرفت. تولیدکنندگان مخازن، چیت و کارگاه‌های تجهیز خودرو همه و همه از سوی بخش‌ خصوصی انجام می‌شود؛ با‌این‌حال در سال 1390، یعنی اواسط دولت دوم محمود احمدی‌نژاد، چون تقاضا به‌شدت به سمت CNG رفت، تصمیم اشتباهی گرفتند.
در آن مقطع، نامه‌ کتبی در این زمینه از شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت دریافت کردیم که تأکید داشت توسعه CNG دیگر در سیاست‌های دولت نیست! به همین دلیل قیمت CNG را یکباره افزایش دادند و به بنزین نزدیک کردند. این اتفاق در سال 1390 سبب شد تقریبا تمام سرمایه‌گذاران بخش خصوصی زیان هنگفتی ببینند و ورشکست شوند. این اتفاق در دو سال آخر دولت محمود احمدی‌نژاد و شش سال حسن روحانی هم تکرار شد.

نوفرستی ادامه می‌دهد: بالاترین رکورد فروش CNG مربوط به سال‌های 1389 و 1390 در حدود 22 میلیون مترمکعب است. در این فاصله، مصرف بنزین 50 درصد رشد کرده است؛ اما مصرف‌ CNG نه‌تنها رشد نکرده، بلکه به 19میلیون مترمکعب رسیده است. به همین راحتی نیز سرمایه‌گذاران بخش خصوصی بازنمی‌گردند. آنها می‌ترسند که دوباره سرمایه‌گذاری کنند و یکباره دولت نرخ CNG را به نرخ بنزین نزدیک کند. بنابراین آنها از دولت تضمین می‌خواهند که دولت فاصله قیمتی CNG و بنزین را رعایت کند؛ زیرا این بدیهی بود که تا سهمیه‌بندی بنزین آغاز شود، به‌سرعت مصرف به سمت CNG سوئیچ می‌شود و تقاضا برای دوگانه‌سوز‌کردن خودرو افزایش می‌یابد.
این کارشناس اقتصاد انرژی با بیان راهکارهایی که می‌توانست از سوی دولت انجام گیرد اما مغفول ماند، تصریح می‌کند: دولت می‌توانست دوباره جایگاه‌هایی که برای CNG تعطیل شده‌اند را فعال کند و به تولیدکنندگان CNG و چیت آماده‌باش دهد که دیر یا زود در سه تا پنج ماه آینده،‌ سهمیه‌بندی صورت می‌گیرد، اما چنین نکردند و بزرگ‌ترین تولیدکننده CNG که 9 خط تولید مخزن داشته، هشت خط آن تعطیل بوده است. آیا این تولیدکننده نمی‌توانست اگر زودتر مطلع می‌شد از سه تا چهار ماه قبل تولید می‌کرد و در مقابل متقاضیان امروز CNG می‌توانستیم پاسخ فوری داشته باشیم؟
تولید چیت در قم، 130 کارگر داشته که اکنون به 30 کارگر آن را کاهش داده و برای ایران‌خودرو تولید قطعه می‌کرد. اکنون که نمی‌تواند ضربتی کارگران خود را افزایش دهد و به تولید بپردازد. این اقدامات نیازمند سرمایه‌ در گردش است. او یادآور می‌شود: هرچه از مصرف بنزین کم شده و به مصرف CNG اضافه شود، هم به نفع راننده است زیرا هزینه سوخت او کم می‌شود و هم به نفع جامعه است زیرا آلودگی هوا با CNG کمتر است و هم به نفع اقتصاد کشور و خود دولت است، زیرا هر لیتر بنزینی که به CNG تبدیل شود، می‌تواند برای صادرات کشور در نظر گرفته شده و به درآمد دولت و کشور افزوده شود.

‌جایگاه‌ها با ۵۰ درصد ظرفیت کار می‌کنند
اردشیر دادرس، رئیس انجمن CNG و صنایع وابسته، با بیان اینکه جایگاه‌ها با ۵۰ تا ۶۰ درصد ظرفیت خود مشغول به کار هستند، می‌گوید: واقعیت آن است که در حوزه مشکلی نداریم.
او با اشاره به اقتصادی‌بودن خودروهای دوگانه‌سوز، می‌افزاید: دولت باید راهکارهای تشویقی و انگیزشی ارائه دهد تا صاحبان خودرو به دوگانه‌سوزکردن خودروهای خود ترغیب شوند. در کنار آن، درنظرگرفتن بسته حمایتی ضروری است تا همه متقاضیان به‌ویژه در کلان‌شهرها، دسترسی کافی به آن داشته باشند.

‌کارت سوخت گاز راه‌اندازی می‌شود؟
دادرس با اشاره به پیشنهاد راه‌اندازی کارت سوخت گاز تشریح می‌کند: پیشنهاد دادیم کارت سوخت گاز را به همان میزان سهمیه‌ای که برای خودروها تعیین کرده‌اند، ۱۰درصد از درآمد حاصل از افزایش نرخ بنزین را به کارت اعتباری گاز اختصاص دهند و در این بسته حمایتی، در ۱۵ روز دوم‌ ماه که سهمیه کارت سوخت بنزین افراد به اتمام می‌رسد، آنها بتوانند از گاز استفاده کنند.

‌چرا کارت سوخت گاز؟
او با بیان اینکه ضرورت دارد کارت سوخت گاز، رایگان باشد، ادامه می‌دهد: این اقدام سبب می‌شود افراد به استفاده از گاز به جای بنزین ترغیب شوند. این طرح از سوی انجمن به دولت و مجلس پیشنهاد شده است و باید دید در ستاد هدفمندی یارانه‌ها تا چه اندازه از آن بهره گرفته می‌شود.
رئیس انجمن صنفی CNG و صنایع وابسته با اشاره به مزایای استفاده از کارت اعتباری گاز، تصریح می‌کند: دولت با این بسته حمایتی می‌تواند از مصرف بیشتر بنزین جلوگیری کند. در کنار آن، آلودگی هوا کم می‌شود. همچنین به جای یارانه نقدی، کالای گاز در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد و از سویی به ازای هر میزان بنزینی که صرفه‌جویی می‌شود، دولت می‌تواند بنزین ذخیره‌شده را صادر و برای خود و کشور درآمدزایی ایجاد کند.
دادرس با اشاره به اینکه در کشور چهار کارخانه بزرگ ساخت مخزن داریم، می‌گوید: به‌تازگی مخازن کامپوزین نیز به‌عنوان نسل چهارم مخازن در ایران تولید می‌شود. موضوع اصلی بر سر کارگاه‌های تبدیل و تست است که اتاق اصناف و اتحادیه روی آن کار می‌کند تا بتواند جواب‌گوی متقاضیان باشد.
او با بیان اینکه پس از اجرائی‌شدن سهمیه‌بندی بنزین، استقبال قابل توجهی از دوگانه‌سوزشدن خودروها صورت گرفت، می‌افزاید: در تلاش هستیم با بسترسازی‌ بتوانیم رسیدگی بهتری به متقاضیان داشته باشیم و به روند دوگانه‌سوزکردن خودروها سرعت بخشیم.

‌متقاضیان در صف انتظار
دادرس با بیان اینکه روزانه ۳۰ تا ۴۰ هزار تقاضا برای دوگانه‌سوزشدن خودروها در کشور ثبت می‌شود، تصریح می‌کند: در حال حاضر نوبت‌دهی از طریق سایت دوگانه‌سوزکردن خودروها ادامه دارد و افراد زیادی در صف انتظار قرار دارند که امید می‌رود این ماه و ماه‌ آینده نوبت‌دهی آنها صورت بپذیرد و کمتر از دو ماه، تبدیل خودروهای بنزینی به دوگانه‌سوز انجام شود.

نوشته شده در تاریخ دیدگاه ها

طرح‌های جایگزین افزایش قیمت بنزین چه بود؟

ه گزارش خبرگزاری فارس، از ساعت صفر روز 24 آبان قیمت بنزین افزایش یافت و قیمت سهمیه ای آن با افزایش 50 درصدی به 1500 تومان و قیمت آزاد آن با افزایش 200 درصدی به 3000 تومان رسید.

براساس گزارش مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری که حدود یک سال قبل از این اقدام دولت تهیه شده بود، 5 هدف دولت روحانی از افزایش قیمت بنزین کنترل قاچاق سوخت، توزیع عادلانه یارانه‌ها، جلوگیری از اسراف و مصرف بی‌رویه بنزین در کشور، ایجاد منابع مالی برای اصلاحات ساختاری و نهایتا افزایش بهره‌وری،  بود.

حال این سوال مطرح است که آیا راهکار بهتری برای تحقق این اهداف دولت نسبت به راهکار اجرا شده فعلی یعنی سهمیه‌بندی و سه برابر کردن قیمت بنزین در کنار اعطای سهمیه به خودروها وجود نداشت؟

برای پاسخ دادن به این سوال، در این گزارش ابتدا نگاهی می اندازیم به معایب و مزایای سناریوی افزایش قیمت بنزین که دولت اجرا کرد و سپس سایر سناریوهای افزایش قیمت بنزین که در سال‌های اخیر بخصوص سال های 97 و 98 توسط کارشناسان و مراکز پژوهشی مطرح شده بود را مورد بررسی قرار می دهیم.

*روشی که دولت اجرا کرد: احیای کارت سوخت به همراه سهمیه‌بندی

مکانیسم کارت سوخت با سهمیه‌بندی، روشی غیرقیمتی برای مهار تقاضا است. الزام استفاده از کارت سوخت شخصی در جایگاهها به همراه سهمیه‌بندی و تعیین قیمت دوم برای مصارف فراتر از سهمیه، راه‌حل تجربه شده‌ای برای کاهش مصرف است. این رویکرد مزایا و معایب زیر را داراست:

*مزایا:

 – مهار تقاضا

– آمادگی در برابر تحریم واردات بنزین

– محدود کردن جدی امکان قاچاق

– امکان کنترل معاینه فنی، پرداخت عوارض، بیمه و جرائم وسایل نقلیه

– فراهم آوردن بستر مربوط به اخذ عوارض جدید از وسایل نقلیه پرمصرف.

*معایب:

– نارضایتی احتمالی بخش‌هایی از مردم بخاطر بازگشت به مکانیسم سهمیه‌بندی

– پیچیده و دشوار شدن تسویه‌حساب‌ شرکت ملی پخش و جایگاه‌داران بخاطر سازوکار چند نرخی عرضه بنزین

– با توجه به در نظر گرفتن سهمیه برای خودرو نه فرد، یک فرد با چندین خودرو، سهمیه بیشتری دارد و امکان قیمت‌گذاری متفاوت، متناسب با سطح مصرف افراد فراهم نمی شود

– اختصاص 54 هزار میلیارد تومان یارانه پنهان در سال به دارندگان خودرو سواری شخصی (غیرعادلانه بودن طرح)

– آفلاین بودن سیستم کارت سوخت و فراهم شدن امکان تقلب

-آثار تورمی ناشی از تعیین قیمت بنزین آزاد

*سایر سناریوهای افزایش قیمت بنزین چه بود؟

به گزارش فارس، حال به سراغ بررسی سایر سناریوهای افزایش قیمت بنزین با استفاده از گزارش منتشر شده توسط مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی می رویم:

الف- طرح های بر مبنای اختصاص سهمیه به خودروها

اگر هدف سیاستگذار کاهش تقاضا (مصرف) بنزین است، رویکردهای این بخش می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. در این طرح‌ها‌ یارانه بنزین به خودروها تعلق می‌گیرد.

1- برخط کردن کارت سوخت با سهمیه‌بندی

یکی از مهمترین اشکالات روش قبلی سهمیه‌بندی، آفلاین بودن سامانه کارت سوخت بود. اما در شرایط کنونی، تقریباً همه جایگاه‌های عرضه بنزین به دستگاههای POZ مجهز شده‌اند. این سیستمها آنلاین بوده و به شبکه بانکی کشور متصل است و به‌جای پرداخت نقدی هزینه سوخت، امکان استفاده از کارت بانکی را برای پرداخت فراهم کرده است.

متن پیشنهاد: وزارت نفت موظف است عرضه بنزین را صرفاً با کارت انجام دهد. قیمت بنزین، معادل 15000 ریال به ازای هر لیتر تعیین می‌شود. برای دارندگان خودرو شخصی، تا سقف 60 لیتر در ماه مابه‌التفاوت قیمت جدید بنزین و قیمت قبلی آن به‌عنوان اعتبار به کارت بانکی مالکان خودرو که در سامانه هوشمند مدیریت سوخت ثبت شده است، منظور میشود. این سقف برای موتورسیکلت‌ها، 25 لیتر تعیین می‌شود.

*مزایا:

– سهمیه را به فرد دارنده وسیله نقلیه اختصاص میدهد نه خود وسیله نقلیه

– قدرت اعمال افزایش قیمت بنزین فقط بر روی پرمصرف‌ها را فراهم می‌کند

–  تسویه‌حساب بین شرکت ملی پخش و جایگاهدار فقط با یک نرخ صورت می‌گیرد

– مهار تقاضا

–  آمادگی در برابر تحریم واردات بنزین

–  محدود کردن جدی امکان قاچاق

*معایب:

– فقط دارندگان خودرو از این امکان استفاده میکنند نه عامه مردم.

2- ترکیب کارت سوخت و مالیات جدید بر مصرف بنزین

در این روش با افزایش مصرف هر خودرو، قیمت بنزین افزایش می‌یابد. همچنین برای خودروهای آلاینده و خودروهای وارداتی قیمت بنزین افزایش می‌یابد.

متن پیشنهاد: الف) قیمت بنزین ثابت و به ازای هر لیتر 10000 ریال (یک هزار تومان) است.

ب) در سطوح مصرفی مختلف، مالیات جدید بر مصرف بنزین با نرخ‌های تعیین شده در بندهای بعدی، حین فروش از مصرف‌کننده دریافت و به حساب خزانه واریز می‌شود.

1- تا سقف مصرفی 50 لیتر در هر ماه برای خودروهای شخصی با نرخ صفر درصد

2- تا سقف مصرفی 75 لیتر در هر ماه، به ازای هر لیتر، با نرخ 50 درصد

3- تا سقف مصرفی 100 لیتر در ماه، به ازای هر لیتر، با نرخ 70 درصد

4- تا سقف مصرفی 125 لیتر در ماه، به ازای هر لیتر، با نرخ 100 درصد

5-از 125 لیتر به بالا در ماه، به ازای هر لیتر، با نرخ 150 درصد.

*مزایا و معایب:

این روش علاوه بر مزایای روش قبلی، منابع مالی جدیدی برای دولت ایجاد می‌کند. البته از آنجا که همه منابع حاصل مستقیماً به مردم بر نمی‌گردد، ممکن است نارضایتی به همراه داشته باشد. به علاوه سیستم فعلی کارت سوخت توان تفکیک بیش از سه دسته خودرو را ندارد.

3- ترکیب کارت سوخت و مالیات بر ارزش افزوده

در این روش نیز سیاست‌گذاری درباره مصرف بنزین با ابزار مالیات بر مصرف ـ که در سال‌های گذشته در قالب مالیات بر ارزش افزوده عملیاتی شده است ـ صورت می‌گیرد. در حال حاضر، مصرف بنزین مشمول20  درصد مالیات بر ارزش‌افزوده و 10 درصد عوارض شهرداری است. برای تحقق سیاست بین قیمت پایه بنزین و مالیات وضع شده بر آن تفکیک صورت گرفته و با افزایش مصرف فقط مالیات اضافه میشود. به‌علاوه به‌جای خودروی آلاینده و خودروهای وارداتی، بین روزهای آلوده و سایر روزها تمایز قائل شده و در روزهای آلوده، قیمت بنزین افزایش می‌یابد. با توجه به ظرفیت سه نرخی مکانیسم کارت سوخت، طرح پیشنهادی باید این محدودیت را رعایت کند. پیشنهاد مطرح شده باید تسویه‌حساب بین شرکت ملی پالایش و پخش و جایگاهداران را سخت نکرده و پیچیده نباشد.

متن پیشنهاد: عرضه بنزین به خودروها و موتورسیکلت‌های شخصی با کارت سوخت وسیله نقلیه صورت گرفته و در صورت استفاده از کارت جایگاه‌دار بالاترین نرخ سوختگیری که تابعی از زمان و مقدار مصرف است، اعمال می‌شود. قیمت پایه بنزین، 10 درصد افزایش می‌یابد (از 700 تومان فعلی به 770 و حدود 80 تومان نیز سایر هزینه‌ها که در مجموع به 850 تومان افزایش می‌یابد، با اضافه شدن 30 درصد مالیات و عوارض فعلی، قیمت بنزین حدود 100 تومان خواهد بود) در روزهای آلوده، نرخ عوارض شهرداری‌ها 20 درصد میشود (قیمت بنزین 1200 تومان خواهد بود). مصرف بنزین بالاتر از 60 لیتر در ماه برای هر خودرو شخصی تا 100 لیتر و 20 لیتر در ماه تا 40 لیتر برای هر موتورسیکلت، مشمول 30 درصد مالیات بر ارزش‌افزوده و 15 درصد عوارض شهرداری خواهد شد (قیمت بنزین برای این دسته در روزهای عادی، 1230 تومان و در روزهای آلوده 1360 تومان خواهد بود). مصرف بنزین بالاتر از 100 لیتر برای هر خودرو شخصی و بالاتر از 40 لیتر برای موتورسیکلت‌ها مشمول 40 درصد مالیات بر ارزش‌افزوده و 20 درصد عوارض شهرداری خواهد شد (قیمت بنزین برای این دسته در روزهای عادی، 1360 تومان و در روزهای آلوده 1530 تومان خواهد بود).

منابع حاصل از افزایش نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده موضوع این تبصره در ردیف درآمدی … صرفاً بابت تأمین سبد کالا به نیازمندان اختصاص یافته و سازمان برنامه و بودجه موظف است گزارش عملکرد این بند را هر سه ماه به مجلس شورای اسلامی ارائه دهد.

منابع حاصل از افزایش نرخ عوارض شهرداری‌ها صرفاً بابت گسترش حمل‌ونقل عمومی اختصاص یافته و سازمان همیاری شهرداریها و دهیاری‌ها موظف است گزارش عملکرد این تبصره را هر سه ماه به مجلس شورای اسلامی ارائه دهد.

*مزایا و معایب:

این روش علاوه بر مزایای روش‌های مبتنی‌ بر سهمیه‌بندی و کارت سوخت، از مزیت عملیاتی بودن با سیستم فعلی کارت سوخت نیز برخوردار است. همچنین، منابع مالی جدیدی برای دولت ایجاد می‌کند. البته از آنجا که همه منابع حاصل، مستقیماً به مردم بر نمی‌گردد، ممکن است نارضایتی به همراه داشته باشد.

4- سهمیه به یک خودروی خانوار با سهمیه مکفی در سهمیه‌بندی

می‌توان به‌جای اعطای سهمیه به خودرو، سهمیه به یک خودروی هر خانواده تعلق گرفته و مازاد بر سهمیه، به قیمت بیشتر عرضه شود.

متن پیشنهاد: در این طرح قیمت بنزین، معادل 15000 ریال به ازای هر لیترتعیین می‌شود. برای یک خودروی هر خانواده، تا سقف 120 لیتردر ماه، مابه‌التفاوت قیمت جدید بنزین و قیمت قبلی آن به‌عنوان اعتبار به کارت بانکی مالکان خودرو که در سامانه هوشمند مدیریت سوخت ثبت شده است، منظور می‌شود. این سقف برای موتورسیکلت‌ها، 25 لیتر تعیین می‌شود. در ضمن برای همه خودروهای دولتی و عمومی سهمیه مناسب در نظر گرفته خواهد شد.

*مزایا:

– مهار تقاضا

– آمادگی در برابر تحریم واردات بنزین

– محدود کردن جدی امکان قاچاق

– امکان کنترل معاینه فنی، پرداخت عوارض، بیمه و جرائم وسایل نقلیه و جمع‌آوری اطلاعات

– فراهم آوردن بستر مربوط به اخذ عوارض جدید از خانواده پرمصرف، به‌گونه‌ای که اگر خانواده بیشتر مصرف کرد؛ مالیات بیشتر بدهد

 – اثر تورمی بسیار کمتر از سایر سناریوها

– سهمیه را به یک خودرو در هر خانواده اختصاص می‌دهد

– قدرت اعمال افزایش قیمت بنزین فقط بر روی پرمصرف‌ها را فراهم میکند

– تسویه‌حساب بین شرکت ملی پخش و جایگاهدار فقط با یک نرخ صورت می‌گیرد

*معایب:

– یارانه بنزین فقط به دارندگان خودرو تعلق میگیرد

– در صورت افزایش قابل توجه قیمت بنزین آزاد، انگیزه‌ها برای داشتن خودرو و فروش سهمیه، بسیار بیشتر می‌شود

– اگر اجازه فروش بنزین مازاد داده نشود مصرف به‌شدت افزایش یافته و یا بازار غیررسمی بزرگی شکل می‌گیرد.

ب-طرح های بر مبنای اختصاصی سهمیه به افراد

اگر هدف سیاستگذار توزیع یارانه به‌طور مساوی است، رویکردهای این بخش می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. در این طرح‌ها‌ یارانه بنزین نه به خودرو، بلکه به شخص تعلق می‌گیرد.

1- یارانه نقدی بنزین

متن پیشنهاد: به‌جای پرداخت یارانه نقدی کنونی، قیمت بنزین به 2000 تومان افزایش یافته و در مقابل به هر ایرانی، معادل ارزش 30 لیتر بنزین 2000 تومانی، یعنی 60000 تومان، در کارت اعتباری سرپرست خانوارها تخصیص می‌یابد. اعتبار تخصیص یافته در کارت فقط قابلیت پرداخت برای هزینه بنزین در پمپ بنزین‌ها، پرداخت قبض برق و گاز طبیعی خانوارها، کرایه اتوبوس و مترو، در طول ماه را داشته و در پایان ماه در صورت باقی ماندن اعتبار در کارت، فقط قابلیت استفاده برای خرید کالای ایرانی مشمول در طرح (با اولویت لوازم برقی و گازی کم‌‎مصرف) را خواهد داشت.

*مزایا:

– کاهش مصرف بنزین؛

– کاهش یارانه ضمنی مصرف بنزین؛

– کاهش قاچاق با کم کردن فاصله قیمت بنزین در ایران و کشورهای همسایه.

*معایب:

– افزایش نسبی تورم

– کاهش رفاه طبقه متوسط شهری

– وابسته کردن هرگونه افزایش قیمت بنزین به افزایش یارانه

-وابسته کردن قیمت انرژی به نرخ بی‌ثبات ارز.

2- سهمیه بنزین به همه افراد (طرح پیشنهادی مرکز پژوهش های مجلس)

متن پیشنهاد: در این طرح، یارانه نقدی تغییر نخواهد کرد و مطابق قبل اجرا خواهد شد. به‌علاوه به هر ایرانی دارای کد ملی (به‌جز ساکنین خارج کشور)، به اندازه مشخصی اعتبار استفاده از بنزین به‌طور ماهیانه تعلق می‌گیرد. این سهمیه‌ها به‌جای کارت سوخت در کارت ملی هوشمند افراد و یا کارت بانکی بارگذاری می‌شود. در این طرح، روزانه 56 میلیون لیتر بنزین بین مردم (به 80 میلیون ایرانی، هر نفر روزانه 0.7 لیتر و یا ماهیانه 20 لیتر) تقسیم شده و البته برای کنترل قیمت حمل‌ونقل عمومی به ماشینهای ارائه‌کننده خدمات عمومی مانند تاکسی‌ها (اعم از سنتی و اینترنتی)، وانت‌ها و آمبولانس و … در ابتدای طرح25  میلیون لیتر بنزین تخصیص می‌یابد (این سهمیه با استفاده از تکنولوژی‌های رصدکننده جابه‌جایی در هر ماه تعیین خواهد شد). با شروع سهمیه‌بندی ظرف مدت 6 ماه با ایجاد فراخوان تمام خودروهای عمومی با وام‌های بدون بهره با قسط‌های بلندمدت CNG سوز خواهند شد و این سهمیه حذف می‌شود. درآمد حاصل از مابه‌التفاوت فروش 25 میلیون لیتر بنزین بابت پرداخت یارانه سود تسهیلات در اختیار شهرداری‌های کل کشور قرار گرفته تا صرف سرمایه‌گذاری و حمل‌ونقل عمومی شده و مصارف آن به‌صورت ماهانه به اطلاع مردم خواهد رسید.

قیمت بنزین در این طرح براساس درصدی از قیمت فوب تعیین میشود (مثلاً 90 درصد قیمت فوب حدوداً 3000 تومان درحال حاضر) و در مقابل به هر ایرانی، معادل مابه‌التفاوت ارزش 20 لیتر بنزین نسبت به قیمت پایه 1000 تومانی یعنی 40000  تومان در کارت اعتباری سرپرست خانوارها، تخصیص می‌یابد.

قیمت پایه بنزین برمبنای هر لیتر 1000 تومان در نظر گرفته شده و تغییر آن در بودجه‌های سنواتی با افزایش سالانه 20  درصد انجام می‌شود. قیمت دوم برمبنای نرخ ارز سامانه نیما و 90 درصد قیمت فوب تعیین خواهد شد.

اعتبار تخصیص یافته در کارت فقط قابلیت پرداخت برای هزینه بنزین در پمپ بنزین‌ها، پرداخت قبض برق و آب و گاز طبیعی خانوارها، کرایه اتوبوس و مترو، در طول ماه را داشته و در پایان ماه در صورت باقی ماندن اعتبار در کارت، به صورت نقد از خودپردازها قابلیت برداشت خواهد داشت. در این روش سیستم کارت سوخت برخط خواهد بود. امکان ایجاد این سامانه توسط بانک‌ها در زمانی کمتر از یک ماه قابل اجراست.

 *مزایا:

– افراد فاقد خودرو نیز از یارانه پنهان بنزین برخوردار می‌شوند؛

– مهار تقاضا؛

– آمادگی در برابر تحریم واردات بنزین؛

– محدود کردن امکان قاچاق؛

– قیمتگذاری شناور برای نرخ دوم؛

– امکان شکل‌گیری بازار بنزین مازاد؛

* معایب:

– کاهش رفاه خانوارهایی که سهمیه تعلق گرفته به آن‌ها کمتر از مصرف آن‌هاست (عموماً در خانوارهای دو نفره و یک نفره)؛

– آثار تورمی به سبب افزایش قیمت بنزین آزاد؛

– آثار تورمی برای خانواده‌های متوسط بیشتر از خانواده‌های فقیر؛

– عدم امکان سیاستگذاری درباره قیمت بنزین براساس مصرف.

3- بازار آنلاین بنزین یا کوپن سوخت

متن پیشنهاد: یارانه نقدی که در حال حاضر به هر فرد پرداخت می‌شود، به‌صورت کامل حذف و به‌جای آن به هر ایرانی بالای 18 سال، به اندازه مشخصی اعتبار استفاده از 40 لیتر بنزین به‌طور ماهیانه تعلق میگیرد (در نتیجه، هر فرد روزانه 1.3 لیتر بنزین اعتبار داشته و با توجه به جمعیت حدودا  60میلیونی بالای 18 سال، روزانه 80 میلیون لیتر اعتبار بنزین توزیع شده است). این سهمیه‌ها به‌جای کارت سوخت در کارت ملی هوشمند افراد بارگذاری می‌شود. بازاری آنلاین به‌منظور خرید و فروش اعتبارات شکل بگیرد که افراد بتوانند مازاد مصرف خود را از اعتبار تعیین‌شده تقاضا یا مازاد اعتبار خود را در این بازار عرضه کنند. یکی دیگر از کارکردهای دیگر این بازار کشف قیمت واقعی بنزین در داخل کشور است به طوریکه قیمت تعادلی بنزین در این بازار مشخص می‌شود. افراد میتوانند بعد از عرضه بنزین خود در بازار آنلاین بنزین، مبالغ خود را به صورت ماهیانه از این بازار آنلاین برداشت کنند. نهادی به‌عنوان تنظیم‌گر بازار بنزین شکل بگیرد که نوسانات شدید قیمتی را کنترل کند به‌طوری که قیمت را بین قیمت فعلی (کف قیمت) و قیمت فوب خلیج فارس (سقف قیمت) تنظیم کند.

*مزایا:

– به‌دلیل اینکه به‌جای درآمد، ثروت بین مردم توزیع می‌شود عموم مردم از افزایش قیمت بنزین منتفع خواهند شد.

– توزیع یارانه در بین مردم با انصاف بیشتری صورت خواهد گرفت؛ زیرا به افراد سهمیه داده میشود

*معایب:

– با افزایش قیمت بنزین، همه معایب برشمرده برای طرح یارانه نقدی بنزین به شکل شدیدتری بروز خواهد کرد.

– اتصال قیمت کالای تأثیرگذاری مانند بنزین به نوسانات نرخ ارز و قیمت نفت؛

– ایجاد دردسر جدید برای مردم در زمینه استفاده از کوپن‌ها و معامله آن‌ها

– با افزایش شدید قیمت بنزین، کرایه در شهرهای بزرگ آنچنان افزایش خواهد یافت که ساکنان این شهرها را ناراضی خواهد کرد

– این شیوه فقط به معنای توزیع بالسویه یارانه پنهان انرژی است نه به معنای هدفمندکردن یارانه پنهان؛

– درآمدی برای بودجه دولت نخواهد داشت.

*جمع بندی

بررسی سناریوهای مختلف افزایش قیمت بنزین نشان می دهد دولت روحانی صرفا به سراغ راحت ترین روش اجرای این موضوع یعنی همان سهمیه بندی کردن با استفاده از کارت سوخت رفت و همین امر منجر به این موضوع شد که هم فشار زیادی به مردم وارد شود و هم فرصت بزرگی برای توزیع عادلانه یارانه این فرآورده نفتی از دست برود.

نوشته شده در تاریخ دیدگاه ها

تقاضای روزانه بنزین ۱۹ میلیون لیتر کاهش یافت

انتشار آمار رسمی از کاهش ۱۹ میلیون لیتری مصرف بنزین در ۱۰ روز ابتدایی طرح سهمیه‌بندی خبر می‌دهد. به این ترتیب، میزان مصرف روزانه‌ی بنزین در روزهای اخیر به ۷۹ میلیون رسیده که پیش‌تر چنین ارقامی در سال ۹۵ مشاهده شده بود.

هرچند واکنش‌های ابتدایی به اصلاح قیمت‌ها ممکن است با گذر زمان کمتر شود، اما بدون شک افت حدود ۲۰ درصدی فعلی را نمی‌توان رفتاری مقطعی دانست و درنتیجه، سیاست اخیر اثر قابل ملاحظه‌ای بر کنترل مصرف بی‌رویه‌ی این کالای عمومی داشته است. درحالی‌که پیش‌تر، برخی مدعی بودند بنزین کالایی بی‌کشش است و نسبت به تغییرات قیمت، واکنشی از سوی مصرف‌کنندگان نشان نمی‌دهد. اساس این تصور به مقایسه‌های غلطی مربوط می‌شود که با اقتصادهای جهانی صورت می‌گرفت و در آن‌ها از این نکته که قیمت بنزین در عمده‌ی کشورها در سطوح واقعی خود قرار دارد، غفلت می‌شد. به عبارت دقیق‌تر، وقتی قیمت‌ها در یک اقتصاد به‌طور مصنوعی پایین نگه داشته می‌شود، انواع جدیدی از تقاضا شکل می‌گیرد. بنابراین در اقتصاد ایران علاوه بر مصرف واقعی و به نوعی ضروری بنزین که کم‌کشش است، دو نوع دیگر از مصرف به چشم می‌خورد. یکی مصارف رفاهی-تفریحی است که کاملا نسبت به تغییرات قیمتی حساسیت دارند و دومی مشاغلی که به دلیل ارزان بودن بنزین شکل می‌گیرد و بی‌کشش نیستند.

عقب‌نشینی مصرف بنزین

انتشار آمارهای ضد و نقیض از میزان مصرف روزانه بنزین پس از اجرای طرح سهمیه‌بندی، باعث شد شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در اطلاعیه‌ای به‌طور رسمی میزان مصرف سوخت را از ۲۴ آبان (زمان شروع اجرای طرح مدیریت مصرف سوخت) تا پایان روز ۳ آذر اعلام کند. طبق این اطلاعیه در ۱۰ روز نخست اجرای طرح سهمیه‌بندی، متوسط مصرف روزانه بنزین ۱۹ میلیون لیتر معادل حدود ۲۰ درصد کاهش داشته است.  براساس اطلاعیه شماره ۷ شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی متوسط مصرف بنزین کشور از زمان اجرای طرح مدیریت مصرف سوخت، ۲۴ آبان ۹۸ لغایت پایان روز ۳ آذر ۹۸، حدود ۷۹ میلیون لیتر در روز بوده است. درحالی‌که متوسط مصرف بنزین از ابتدای سال‌جاری تا پایان روز ۲۳ آبان ۹۸ (یک روز قبل از اجرای این طرح) حدود ۹۸ میلیون لیتر در روز بود. به این وسیله شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران باتوجه به آمارهای غیررسمی که در برخی از جراید منتشر شده است، ضمن رد آمارهای مذکور، متوسط میزان مصرف بنزین کشور را در روز سوم آذرماه سال‌جاری، ۷۵ میلیون لیتر اعلام می‌کند.

شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی این اطلاعیه را در پی اعلام آماری از افزایش ۱۱ میلیون لیتری مصرف روزانه بنزین کشور بعد از اجرای طرح سهمیه‌بندی سوخت و الزام استفاده از کارت سوخت هوشمند خودرو از سوی رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی (راهور) منتشر کرد. کمال هادیان‌فر متوسط مصرف روزانه کشور را ۹۴ میلیون لیتر در روز اعلام کرده بود که پس از اجرای طرح سهمیه‌بندی با افزایشی ۱۱ میلیون لیتری به ۱۰۵ میلیون لیتر در روز افزایش یافته است. به‌نظر می‌رسد توقف روند انتشار رسمی آمار متوسط مصرف روزانه بنزین کشور که به شکل ماهانه از سوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی انجام می‌شد، یکی از علت‌های اصلی مطرح شدن اعداد و ارقام متناقض در رابطه با مصرف بنزین کشور است. از پایان تیرماه ۹۷ به این‌سو، این سازمان روند اعلام ماهانه آمار مصرف روزانه بنزین کشور را متوقف کرده است. در روز ۳۱ تیرماه ۹۷ میزان مصرف روزانه بنزین به رکورد تاریخی ۱۲۱ میلیون و ۸۰۰ هزار لیتر رسید؛ رقمی که باعث توقف جریان انتشار آمار ماهانه مصرف بنزین کشور شد. از آن زمان به این‌سو، میزان مصرف روزانه بنزین بر حدس و گمان استوار بوده است. حال باتوجه به اطلاعیه اخیر که به کاهش مصرف ۱۹ میلیون لیتری بنزین بعد از اجرای طرح سهمیه‌بندی و افزایش قیمت‌ها اشاره دارد؛ اکنون سوالی مطرح می‌شود که باتوجه به قرار داشتن بنزین در دسته‌ی کالاهای کم‌کشش، افزایش قیمت و اجرای سهمیه‌بندی چگونه باعث کاهش مصرف آن شده است؟

 

نوشته شده در تاریخ دیدگاه ها

احتمال تک‌نرخی شدن بنزین چقدر است؟

سخنگوی کمیسیون اصل نود مجلس از تهیه طرح دوفوریتی برای تک‌نرخی شدن بنزین ۱۵۰۰ تومانی و تقدیم آن به هیات رئیسه مجلس خبر داد.

بهرام پارسایی، نماینده مردم شیراز و سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی، با انتقاد از عملکرد هیئت رئیسه‌ی مجلس اظهار کرد:

ما در یک طرح دوفوریتی پیشنهاد کردیم که قیمت بنزین با نرخ ۱۵۰۰ تومان تک‌نرخی شود، چرا که دو نرخی بودن آن منشاء فساد است، ضمن اینکه قیمت ۱۵۰۰ تومان برای هر لیتر بنزین سالانه ۱۷ هزار میلیارد تومان به درآمد دولت اضافه می‌کند و می‌تواند بخشی از کسری بودجه دولت را تأمین کند. همچنین در این طرح پیشنهاد دادیم که به موازات حذف بنزین سه هزار تومانی، کمک‌های معیشتی در پی افزایش قیمت بنزین نیز حذف شود، چرا که این کمک‌ها در قانون نیز تعریف نشده است.

یکی از دلایل ارائه‌ی این طرح نارضایتی مردم از افزایش قیمت بنزین بود و اینکه مسائل امنیتی در این افزایش قیمت لحاظ نشده بود، علاوه بر این باتوجه به مسائل پیش آمده مخالفین نظام نیز حداکثر بهره‌برداری را از نارضایتی‌های ایجاد شده می‌کنند.

نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه «این طرح به‌صورت دوفوریتی روز دوشنبه (۴ آذر) بعد از ظهر تحویل هیات رئیسه مجلس شده است»، اظهار کرد:

انتظار داشتیم که طرح به‌صورت خارج از نوبت در جلسه علنی روز سه‌شنبه بررسی شود اما به دلیل عدم حضور رئیس مجلس شورای اسلامی به بعد از تعطیلات مجلس موکول شد و امیدواریم مجلس در هفته بعد از تعطیلات، انفعال خود دراین‌زمینه را جبران کند.

مردم بعد از موضوع افزایش قیمت بنزین از مجلس شورای اسلامی انتظار انفعال و اینکه صرفا به چند نطق و تذکر بسنده شود، نداشتند. پیشنهاد ما این بود در هفته جاری مجلس جلسه فوق‌العاده تشکیل دهد ولی تنها به یکی دو ساعت سخنرانی وزیر صنعت، معدن و تجارت و دادگستری محدود شد. چنین مسائلی باعث می‌شود مجلس صدمه ببیند چرا که گویی به‌راحتی از تبعات ناشی از گرانی بنزین گذشته است.

ما به‌همراه چند تن از همکاران بیش از سه ماه پیش استیضاح وزیر صنعت، معدن و تجارت را تقدیم هیات رئیسه کردیم و بارها امضاء‌کنندگان استیضاح در این باره با هیات رئیسه صحبت کردند، چرا که انتقاد جدی به نحوه مدیریت بازار و ارزهای تخصیصی وجود داشت، اما با این وجود این استیضاح بعد از سه ماه اعلام وصول نشد درحالی‌که استیضاح آقای زنگنه که در موضوع افزایش قیمت بنزین هم تصمیم‌گیر نبوده ظرف ۴۸ ساعت اعلام وصول و به کمیسیون مربوطه ارجاع شد.