به گزارش گروه خبر خبرگزاری برنا، «بیژن نامدار زنگنه» در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوال خبرنگار خانه ملت مبنی بر اینکه برای تقویت جایگاه های CNG اعتباراتی در لایحه بودجه در نظر گرفته شده است یا خیر، گفت: خیر. این اعتبار برای جایگاه‌ها در نظر گرفته نشده است و لزومی بر این کار نیست چراکه جایگاه‌های سی.ان.جی اقتصادی هستند و بخش خصوصی و مردم می‌توانند احداث آن‌ها را در دست گیرند.

وی ادامه داد: از آنجا که وزارت نفت می‌تواند مشوق سی.ان.جی‌سوز شدن خودروها باشد به همین منظور 6500 میلیارد تومان وام در مصوبه دولت دیده شده است تا خودروهای سواری، عمومی و وانت‌ها بتوانند این وام را برای سی. ان.جی‌سوز کردن دریافت کنند البته باز پرداخت آن نیز بر عهده دولت است، همچنین وزارت نفت به دنبال فراهم کردن وام برای مابقی خودروهای سواری و به‌ویژه موتورسیکلت‌ها است چراکه آلاینده‌های موتورها بسیار بالاتر از خودروها است.

جایگاه‌های سوخت CNG مخصوص موتورسیکلت‌ها ایجاد می‌شود

زنگنه اضافه کرد: اگرچه تاکنون در ایران موتورسیکلت‌ها سی.ان.جی سوز نبوده‌اند اما در حال “طراحی جایگاه‌های سی.ان.جی کوچک” هستیم که امکان سوخت‌گیری سریع با گاز برای موتور سیکلت‌ها فراهم شود، با این کار علاوه بر مزایایی اقتصادی و ایجاد اشتغال از آلودگی‌های هوا کاسته خواهد شد.

درخواست وزیر نفت از مردم؛ در مصرف گاز صرفه‌جویی کنید

وزیر نفت با اشاره به افزایش مصرف گاز به دلیل سرما، از مردم درخواست کرد که در مصرف گاز صرفه‌جویی کنند، وی همچنین افزود: مصرف خانگی بسیار بالا است و این مسئله به صنعت و نیروگاه‌ها فشار می‌آورد چراکه نمی‌توانیم گاز خانه‌ها را قطع کنیم در این شرایط به صنایع فشار میآید و مجبور به استفاده از سوخت مایع می شوند.

زنگنه با بیان اینکه تولید گاز مرتبا در حال افزایش است و تولیدات پتروشمی‌ها نیز با جدیت دنبال می‌شود، گفت: همچنین کیفیت بنزین و گازوئیل عرضه شده در استان‌ها و شهرها خوب است.

بزودی؛ فراخوان برای احداث پتروپالایشگاه  

وی مهمترین خبر این روزها که هنوز رسانه‌ها به آن نپرداخته اند را “تصویب آیین‌نامه احداث پتروپالایشگاه‌ها توسط بخش خصوصی” در هیئت دولت عنوان کرد و توضیح داد: مجلس قانون این مهم را تصویب کرده و روز گذشته آیین‌نامه اجرای آن توسط دولت ابلاغ شد لذا به زودی طی فراخوانی از مردم و علاقه‌مندان درخواست می‌شود تقاضاهای خود برای سرمایه گذاری مطرح کنند، همچنین اولویت ما با بهینه‌سازی پالایشگاه‌های موجود برای تولید فرآورده‌های با کیفیت و دارای استانداردهای ملی است.

پس از احیاء کارت سوخت؛ 19 تا 20 میلیون لیتر مصرف بنزین کاسته شده

وزیر نفت درخصوص کاهش مصرف بنزین پس از اجرای طرح احیای کارت سوخت، توضیح داد: اگرچه هنوز میزان مصرف بنزین پس از آغاز سهمیه بندی تثبیت نشده است اما اکنون 19 تا 20 میلیون لیتر از مصرف بنزین کاسته شده البته ما فکر می‌کنیم مصرف مجددا بالا رود، بخش عمده‌ای حاصل از این صرفه‌جویی صادر می‌شود.

زنگنه ادامه داد: افزایش سهمیه بنزین برای مسافرت‌های نوروزی در اختیار وزارت نفت نیست و هنوز ابلاغیه‌ای دراین خصوص به وزارت نفت نشده است.

اما تغییرات در میزان گاز تحویلی به صنایع و نیروگاه‌ها با زیان‌های عمده‌ای در حوزه سلامت و اقتصاد همراه است. اول اینکه افزایش سوخت مایع به آلودگی هوا در روزهای سرد سال دامن خواهد زد که تبعات گسترده‌ای در حوزه سلامت به‌دنبال دارد. اما در حوزه اقتصاد افزایش مصرف سوخت‌های مایع از جمله گازوئیل به معنای عدم‌النفع ایران از صادرات سوختی است که می‌تواند منبع جایگزین مناسبی برای صادرات نفت‌خام در روزهای تحریم باشد. علاوه بر این قطع خوراک گاز واحدهای پتروشیمی نیز به معنای قطع صادرات اوره و متانول دو محصول صادراتی غیرنفتی و کاهش درآمدهای ارزی کشور است. برآوردهای «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد کاهش گاز تخصیصی به صنایع، ایران را از درآمد ارزی تا ۱۳ میلیون دلار در روز محروم می‌کند. اما با توجه به آسیب‌هایی که این تغییرات در سوخت و خوراک تحویلی به صنایع به همراه دارد، این سوال مطرح است که چرا کشور به افزایش مصرف سوخت مایع رو آورده است؟ محتمل‌ترین پاسخ به این سوال کاهش اجباری تولید گاز به‌دنبال تحریم‌های آمریکا علیه صادرات نفت کشور است.

جایگزینی برای صادرات نفت

به‌دنبال تحریم‌های آمریکا که درآمدهای ناشی از صادرات نفت کشور را نشانه گرفته، صادرات فرآورده‌های نفتی از جمله گازوئیل منبع خوبی برای ارزآوری و کسب درآمد برای ایران شده است. آن‌طور که رویترز در گزارشی اعلام کرده است، ایران برای دور زدن تحریم‌های صادرات نفت، با تکیه به همسایگان خود از جمله عراق، افغانستان، پاکستان و سوریه به فروش گازوئیل از طریق زمینی و دریایی اقدام کرده است. آمارهای موسسه فکت گلوبال انرژی(FGE) که در این گزارش مورد توجه قرار گرفته نشان می‌دهد، صادرات گازوئیل ایران در سه ماه پایانی سال ۲۰۱۹ به حدود ۹۵ هزار بشکه در روز رسیده که بیش از ۸۰ درصد نسبت به سه ماه سوم و حدود ۴ برابر نسبت به سه ماه اول سال افزایش را نشان می‌دهد.

مهم‌ترین عاملی که ایران می‌تواند فرآورده‌های نفتی را آسان‌تر از نفت‌خام به فروش رساند به تفاوت در نوع بازار این دو ماده باز می‌گردد، اول اینکه خریدار نهایی فرآورده‌های نفتی از جمله گازوئیل و بنزین با خریدار نهایی نفت‌خام تفاوت اساسی دارد. مشتریان فرآورده‌های نفتی هزاران مرکز صنعتی و مسکونی هستند که به‌راحتی قابل ردیابی توسط سیستم مالی آمریکا نیستند، درحالی‌که مشتری نفت‌خام پالایشگاه‌ها هستند که حتی اگر به‌طور مستقیم با شرکت‌های آمریکایی مبادلات مالی نداشته باشند، به‌طور غیرمستقیم به سیستم مالی آمریکا و استفاده از دلار نیازمندند. دوم اینکه فرآورده‌های نفتی دارای مشخصات ویژه‌ای که نشان‌دهنده کشور مبدا آن باشد نیست، اما نفت‌خام دارای ویژگی‌هایی است که با برخی آزمایش‌ها به سادگی کشور تولیدکننده قابل شناسایی است. از این‌رو خرید فرآورده نفتی از ایران در برابر خرید نفت‌خام ریسک بسیار کمتری برای مشتریان آن دارد و استقبال بیشتری نیز از آن می‌شود.

از این‌رو درحالی‌که به‌دلیل تحریم‌ها، صادرات نفت کشور افت قابل‌توجهی یافته و به نقل از برخی منابع به کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه در روز رسیده، صادرات فرآورده‌های نفتی ایران رشد قابل‌توجهی داشته است. فروش چندین محموله بنزین تولیدی کشور در رینگ صادراتی بورس انرژی دیگر سند افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی کشور در یک‌سال گذشته است.

در این میان برخی منابع از قطع صادرات گازوئیل کشور خبر می‎دهند. نگاهی به آمار تولید و مصرف داخلی نیز این اخبار را تایید می‌کند. میزان مصرف این سوخت در آذرماه درحالی به بیش از ۱۳۴ میلیون لیتر رسیده که به گفته وزیر نفت میزان تولید این سوخت در کشور در تابستان سال‌جاری حدود ۱۱۵ میلیون لیتر در روز بوده است. بنابراین در خوش‌بینانه‎ترین حالت ایران نفت‌گازی برای صادرات نداشته است. این به معنای محروم شدن ایران از درآمدهای صادراتی ناشی از صادرات این سوخت است. رویترز در گزارش خود قیمتی را برای گازوئیل صادراتی ایران اعلام نمی‌کند و مدعی است که ایران برای فروش این سوخت تخفیف‌های قابل‌توجهی ارائه می‌دهد، با این حال نگاهی به آمار پلاتس نشان می‌دهد که گازوئیل در ماه‌های اخیر در فوب خلیج‌فارس حدود ۸۰ دلار در بشکه معامله می‌شده است. این یعنی ارزش گازوئیل صادراتی کشور در سه ماه پایانی سال ۲۰۱۹ بیش از ۶۸۰ میلیون دلار(۵/ ۷ میلیون دلار در روز) بوده است. حال ممکن است به‌دلیل ایجاد جذابیت قیمتی درآمد به‌دست آمده ایران مقداری کمتر از این رقم باشد، اما با توجه به شرایط تحریم این درآمد برای کشور بسیار با اهمیت است.

قطع خوراک گاز  پتروشیمی‌ها

اما محروم شدن ایران از درآمدهای ناشی از صادرات گازوئیل تنها عدم نفع ناشی از کاهش گاز تخصیصی به صنایع نیست. در واقع هرچند کشور توانسته با اختصاص گازوئیل به نیروگاه‌ها و صنایع، مانع از خاموشی صنایع کشور شود، اما نمی‌توان جایگزینی برای خوراک گازی پتروشیمی‌ها یافت. آن‌طور که سایت «دنیای بورس» در روزهای پایانی هفته گذشته در گزارشی اعلام می‌کند برخی واحدهای پتروشیمی از قطع خوراک گازی خود خبر داده‌اند. براساس این گزارش، پتروشیمی پردیس اعلام کرده که ظرفیت واحدهای تولیدی این شرکت از تاریخ ۲۰ دی محدود و در پی تشدید شرایط و قطع خوراک گاز طبیعی، تمام واحدها به ترتیب فاز یک روز جمعه ۲۰ دی، فاز دو روز شنبه ۲۱ دی و فاز سه روز یکشنبه ۲۲ دی از مدار تولید خارج و تولید اوره و آمونیاک هر سه فاز این شرکت به‌صورت صددرصد متوقف شده است. علاوه بر این، پتروشیمی خراسان، زاگرس، کرمانشاه و مبین نیز از قطعی گاز خوراک خود خبر داده‌اند. قطع خوراک از سوی این واحدها می‌تواند در دیگر واحدهای پتروشیمی کشور نیز اتفاق افتاده باشد که به معنای کاهش یکی از منابع مهم درآمدهای ارزی کشور است. میزان تولید اوره و متانول کشور حداقل ۱۰ میلیون تن در سال است، بر این اساس می‌توان مدعی بود که در صورت قطع گاز خوراک واحدهای پتروشیمی برای یک هفته، ۱۸۵ هزار تن تولید این محصولات کاهش یافته و کشور از درآمدی حدود ۴۰ میلیون دلار (۶ میلیون دلار در روز) محروم می‌شود.

آلودگی هوا دیگر زیان شیفت سوخت صنایع

اما به غیر از کاهش درآمدهای ارزی کشور، آلودگی هوا دیگر زیان شیفت صنایع از سوخت‌گازی به سوخت مایع است. داده‌های سازمان‌های مربوط به کنترل کیفیت هوا نشان از افزایش آلودگی در سطح کشور طی زمستان امسال دارد. به‌طور مثال تعداد روزهای پاک و قابل قبول هوای تهران از ابتدای سال جاری ۲۳۲ روز بوده درحالی‌که این رقم در سال گذشته ۲۲ روز بیشتر و ۲۵۴ روز بوده است. علاوه بر این داده‌های کنترل کیفیت هوای تهران نشان می‌دهد امسال طی پنج روز میزان آلودگی هوای تهران در محدوده ناسالم برای همه گروه‌ها قرار گرفته است درحالی‌که در سال گذشته هیچ روزی شاخص آلودگی هوای این شهر در این محدوده قرار نگرفته بود. تکرار چنین وضعیتی در بسیاری از شهرهای کشور که بعضا بسیار کوچک‌تر از تهران و با آلودگی بیشتر بودند، انگشت اتهام را به سوی مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌ها و صنایع گرفت.

آمار مصرف گازوئیل نشان از جهش این سوخت در آذر دارد. آن‌طور که «دنیای‌اقتصاد» در گزارشی تحت عنوان «سرنخ جدید از آلودگی هوا» اعلام کرده، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‎های نفتی از افزایش ۴۱ درصدی مصرف نفت‌گاز (گازوئیل) و رسیدن آن به حدود ۵/ ۱۳۴ میلیون لیتر در آذرماه امسال خبر داده بود. مهم‌ترین سناریوی پیش‌روی چرایی چنین رشد مصرفی افزایش تقاضای سوخت مایع در بخش نیروگاهی و دیگر صنایع به‌دلیل کاهش گاز تخصیصی به آنها است. بنابراین در صورتی که تخصیص سوخت مایع به نیروگاه‌ها و صنایع ادامه یابد علاوه بر زیان‌های مالی، آلودگی هوا و آسیب‌‌هایی نیز در حوزه سلامت به‌دنبال خواهد داشت. با توجه به چنین شرایطی این سوال مطرح می‎شود که چرا گاز تخصیصی به صنایع کاهش یافته است؟

کاهش گاز تولیدی کشور

مسوولان دلیل کاهش گاز تخصیصی به صنایع را افزایش مصرف خانگی اعلام می‌کنند. اما بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد که مصرف گاز خانگی به تنهایی نمی‌تواند کاهش گاز تخصیصی به صنایع را توجیه کند. در واقع آن‌طور که مسوولان در شرکت ملی گاز اعلام کرده‌اند، میزان گاز مصرفی در روزهای اخیر در بخش خانگی به رقم ۵۷۰ میلیون مترمکعب در روز رسیده که رقم قابل‌توجهی است.

با این حال این موضوع به تنهایی نمی‌تواند قطع گاز صنایع و شیفت سوخت از گاز به سوخت مایع و همچنین رکوردشکنی مصرف گازوئیل کشور در آذرماه را توجیه کند. آن طور که «دنیای اقتصاد» پیش از این اعلام کرده بود، حتی در سال ۹۲ که اوج مصرف گازوئیل کشور در تاریخ رقم خورده، در بحرانی‌ترین ماه این سال یعنی دی ۹۲ مصرف گازوئیل ۱۲۶ میلیون لیتر در روز بوده که نسبت به رکورد مصرفی آذر سال‌جاری ۸ میلیون‌لیتر در روز معادل ۶ درصد کمتر است. همچنین رسیدن مصرف گاز در بخش خانگی به رقم بیش از ۵۰۰ میلیون مترمکعب در روز موضوع تازه‌ای نیست و در سال‌های اخیر که شبکه گازرسانی کشور توسعه ‌یافته، رسیدن به چنین ارقامی بارها تکرار شده است. با این حال تاکنون همزمان با جهش مصرف گاز میزان مصرف گازوئیل حتی به سطح آذر سال‌جاری نیز نزدیک نشده بود. به‌طور مثال در بهمن ۹۵ و ۹۶ مصرف گاز بخش خانگی از ۵۰۰ میلیون مترمکعب فراتر رفت، اما میزان مصرف گازوئیل حدود ۱۰۰ میلیون لیتر در روز بوده است. همچنین قابل‌توجه است که پیش از تحریم‌ها برخی مسوولان از رسیدن تولید گاز کشور به رقم یک میلیارد مترمکعب در روز خبر داده‌ بودند. این درحالی است که مجموع رقم مصرف گاز داخلی و صادراتی درحال‌حاضر کمتر از ۶۵۰ میلیون مترمکعب در روز است. قطع خوراک گاز واحدهای پتروشیمی که حداکثر به ۲۰ میلیون مترمکعب در روز می‎رسد نشان از کمبود گاز در کشور دارد.

در اینجا سناریوی کاهش اجباری تولید گاز کشور به‌دنبال انباشت میعانات گازی مطرح می‌شود. میعانات گازی نوعی نفت سبک و شیرین است که همراه با گاز تولید می‌شود. پیش از اعمال تحریم‌ها میزان تولید میعانات گازی کشور به ۸۰۰ هزار بشکه در روز می‌رسید که از این مقدار بیش از ۴۰۰ هزار بشکه صادر می‌شد. با وارد مدار شدن چهار فاز پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، میزان مصرف داخلی از میعانات گازی تولیدی به حدود ۶۰۰ تا ۶۵۰ هزار بشکه در روز رسید. بر این اساس در شرایط تولید عادی گاز، روزانه حداقل ۱۵۰ هزار بشکه میعانات گازی مازاد در کشور تولید می‌شود. ایران برای نگهداشت سطح تولید گاز، سعی کرده که بخشی از میعانات گازی را در نفتکش‌های خود روی آب انبار کند. با این حال برآوردهای موسسات خارجی نشان از انباشت میعانات گازی و پرشدن ظرفیت ذخیره‌سازی کشور می‌دهد. موسسه فکت‌گلوبال انرژی پیش از این اعلام کرده بود میزان میعانات گازی انبار شده روی آب به ۱۳۰ میلیون بشکه رسیده است. از این‌رو این گمانه که تولید گاز کشور در راستای کاهش تولید میعانات گازی کاهش یافته باشد، نیز می‌تواند مطرح  باشد.

نفت روز گذشته برای دومین روز معاملاتی متوالی بعد از ترور سردار قاسم سلیمانی توسط آمریکا و گمانه‌ها از افزایش تنش‌های منطقه‌ای افزایش یافت. به‌دنبال دو روز رشد متوالی، نفت‌ شاخص بازار اروپا، برنت توانست از مرز ۷۰ دلار بر بشکه عبور کند. آخرین بار در زمان حمله به بزرگ‌ترین تاسیسات نفتی جهان در عربستان در میانه‌های ماه سپتامبر یعنی نزدیک به ۴ ماه پیش این نفت شاخص از مرز ۷۰ دلار عبور کرده بود.

به گزارش «دنیای‌اقتصاد» به نقل از بلومبرگ، قیمت هر بشکه نفت برنت روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت ۱۷ به وقت تهران) حدود یک دلار معادل ۵/ ۱ درصد افزایش یافت و به ۶/ ۶۹ دلار بر بشکه رسید؛ این درحالی است که در معاملات اوایل روز قیمت این نفت شاخص تا بیش از ۷/ ۷۰ دلار بر بشکه نیز صعود کرد. نفت‌خام آمریکا اما رشد قیمت آرام‌تری را تجربه کرد. این نفت شاخص بیش از ۸۰ سنت معادل ۲/ ۱ درصد افزایش یافت و به ۸/ ۶۳ دلار بر بشکه رسید. اوج قیمتی نفت وست تگزاس اینترمدیت در روز گذشته ۷۴/ ۶۴ دلار بر بشکه بود.

رشد قیمت‌ها در دوشنبه درحالی بود که روز جمعه نیز به‌دنبال انتشار خبر شهادت سردار سلیمانی تحت دستور مستقیم شخص ترامپ، نفت‎‌ برنت حدود ۵/ ۳ درصد افزایش قیمت را به ثبت رسانده بود؛ چراکه ایران وعده داد که «انتقامی سخت» در انتظار دولت آمریکا قرار دارد. بنابراین نفت تحت تاثیر این واقعه تاکنون در مجموع بیش از ۵ درصد رشد قیمت را به ثبت رسانده است.

اما آنچه به تداوم رشد قیمت‌ها در روز گذشته منجر شد، باقی ماندن سایه تقابل نظامی بر سر منطقه خاورمیانه بود. در واقع طی دو روزی که از این واقعه می‌گذرد، نه تنها آرامش به منطقه بازنگشته بلکه سطح تنش‌ها افزایش یافته است. آمریکا در این چند روز بارها اعلام کرده است که هرگونه اقدام تلافی‌جویانه ایران را بدون پاسخ نخواهد گذاشت. رئیس‌جمهور آمریکا تهدید کرده که ۵۲ نقطه حیاتی ایران را که شامل مناطق فرهنگی و غیرنظامی نیز است مورد هدف قرار خواهد داد.

علاوه بر این، ترامپ در اعتراض به رای پارلمان عراق مبنی بر خروج نیروهای خارجی از جمله آمریکا از خاک این کشور، اعلام کرد در صورتی که عراق بر اجرای قطعنامه اصرار داشته باشد، تحریم‌هایی شدیدتر از تحریم‌های ایران علیه این کشور اعمال خواهد کرد. ایران نیز در اولین واکنش به اقدام ترامپ، گام پنجم و نهایی برای کاهش تعهدات برجامی خود را برداشت و براساس آن از این پس بدون هیچ محدودیتی به غنی‌سازی اورانیوم ادامه خواهد داد.

کارشناسان بر این باورند که نوسان نفت از این پس به‌شدت به واکنش ایران به ترور نیروی ارشد نظامی کشور بستگی دارد. ابهام درخصوص چگونگی واکنش ایران موجب شده که کارشناسان به دو دسته تقسیم شوند، درحالی‌که برخی رسیدن نفت به ۹۵ دلار بر بشکه را پیش‌بینی می‌کنند، برخی نیز حتی باقی‌ماندن قیمت نفت در سطوح کنونی را چندان محتمل نمی‌دانند.

نفت‌ خاورمیانه در تهدید

اولین نگرانی که درحال‌حاضر در بازار نفت مطرح است، رسیدن تنش‌ها به رویارویی مستقیم و همچنین گسترش آن به کل منطقه خاورمیانه است. منشأ حدود یک‌سوم از تولید نفت‌خام کل جهان، خاورمیانه است. تنها ایران، عراق و عربستان، سه کشوری که بیش از دیگر کشورهای منطقه در سیبل تنش‌های احتمالی قرار دارند، درحال‌حاضر در مجموع بیش از ۱۶ میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کنند.

نقطه حساس دیگر بازار نفت در تنش‌های احتمالی، تنگه هرمز است که از آن به‌عنوان شاهراه تجارت دریایی بازار طلای سیاه یاد می‌شود. از این شاهراه آبی روزانه بیش از ۲۰ میلیون بشکه نفت و فرآورده‌های نفتی یعنی حدود ۲۰ درصد از کل نفت عرضه شده در دنیا عبور می‌کند. ایران بیشترین خط ساحلی را در جوار تنگه هرمز دارد. بنابراین هرگونه تنش شدیدی که به تقابل نظامی فراگیر منجر شود، حجم عظیمی از عرضه جهانی نفت‎خام را مورد تهدید قرار خواهد داد.

از این رو مایکل پیرس، اقتصاددان ارشد ایالات‌متحده در شرکت کپیتال اکونومیک به فایننشال‌تایمز گفته است« اگر دامنه تنش‌ها به حمله به تاسیسات نفتی عربستان یا مسدود شدن تنگه هرمز تسری یابد، احتمالا قیمت نفت بسیار بیشتر خواهد شد.» برخی از کارشناسان بر این باورند که ریسک‌های ژئوپلیتیک نسبت به سال گذشته با واکنش شدیدتر بازار نفت مواجه خواهد شد، چراکه بازار نسبت به سال گذشته با مازاد عرضه کمتری مواجه است و مسیر صعودی قیمت نفت طی بیش از سه ماه گذشته گواه بر این دارد.

بنابراین درحال‌حاضر کارشناسان بر این باورند که وضعیت نوسانات بازار نفت به نوع واکنش ایران بستگی دارد، چراکه واکنش ایران تعیین می‌کند تنش‌های منطقه‌ای به چه سطحی خواهد رسید و چه میزان از عرضه نفت در تهدید قرار خواهد گرفت. نگرانی‌ها از عرضه نفت و همچنین افزایش ابهام در این بازار موجب افزایش نوسانات قیمتی شده است. آن‌گونه که بلومبرگ گزارش می‌دهد، نوسان قیمت نفت روز جمعه ۹ درصد افزایش یافته و به بالاترین حد خود طی یک ماه اخیر یعنی از زمان توافق نفتی اوپک‌پلاس در اوایل دسامبر رسیده است. انعقاد قرارداد آپشن برای چهار میلیون بشکه نفت خام برنت در سررسید مارس و سپتامبر با قیمت ۹۵ دلار در هر بشکه نیز نشان از افزایش نوسانات قیمتی دارد.

هام کامل، تحلیلگر گروه اوراسیا بر این باور است که «این واقعه دور طولانی از تنش‌های منطقه‌ای را به وجود آورده و ریسک قابل‌توجهی را متوجه زیرساخت انرژی خاورمیانه کرده است.» این گروه مشاوره بر مبنای افزایش ریسک منطقه‌ای، پیش‌بینی کرد قیمت‌های نفت در سال ۲۰۲۰ بین ۶۵ تا ۷۵ دلار خواهد بود. با این‌حال آنها رسیدن نفت به ۹۵ دلار بر بشکه را نیز شدنی دانستند.

در این میان تهدید ترامپ مبنی بر تحریم عراق در سطوحی حتی شدیدتر از تحریم‌های ایران، به افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک بازار نفت منجر شده است. این تهدید به‌دنبال رای پارلمان عراق به خروج نیروهای خارجی از خاک این کشور انجام شد. عراق با تولید بیش از ۷/ ۴ میلیون بشکه در روز نفت‌خام معادل حدود ۵ درصد از عرضه جهانی این کالا، دومین تولیدکننده بزرگ اوپک محسوب می‌شود. از این رو کارشناسانی چون جان کیلداف در گفت‌وگو با سی‎‌ان‌بی‌سی اعلام می‌کنند که هرگونه تحریمی که صادرات نفت عراق را تهدید کند به افزایش بیش از پیش قیمت نفت منجر خواهد شد.

مخالفان نظریه جهش قیمتی

در این میان اما برخی کارشناسان نظری خلاف این دارند؛ آنها بر این باورند که قیمت نفت نه‌تنها به سطوح بالاتری صعود نمی‌کند بلکه به سختی می‎تواند سطوح کنونی را حفظ کند. این دسته از کارشناسان بر این باورند که رشد ۲۳ درصدی قیمت‌ها در سال گذشته احتمال افزایش بیشتر نفت را محدود کرده است. جعفر آلتایی، مدیرعامل گروه مشاوره‌ای منار در ابوظبی که در این طیف از کارشناسان بازار قرار دارد، بر این باور است که «بازار نفت همیشه بدترین وضعیت را متصور می‌شود، بنابراین بسیاری از خطرات احتمالی درحال‌حاضر در قیمت نفت دیده شده است.» از این رو او معتقد است که «قیمت ۷۰ دلار در هر بشکه کنونی براساس بدترین سناریو ممکن حاصل شده است.»

کارشناسان گلدمن ساکس نیز نظری مشابه این دارند. کارشناسان این بانک آمریکایی بر این باورند که هرچند تشدید تنش‌های منطقه‌ای می‌تواند قیمت‌ها را در سطوحی بالاتر از گذشته نگه دارد اما نفت تنها در صورتی در سطوح کنونی باقی خواهد ماند که اختلال واقعی در عرضه جهانی روی دهد. پیش از اتفاقات اخیر برنت در محدوده ۶۵ دلار بر بشکه معامله می‌شد و گلدمن‌ساکس مقدار منطقی قیمت این نفت شاخص را حدود ۶۳ دلار بر بشکه می‌دانست. براساس یادداشتی که این بانک روز گذشته منتشر کرد، ریسک‌های قیمت نفت برنت در هفته‌های آینده در صورت عدم وقوع اختلال بزرگ در تولید نفت، نزولی هستند.

گلدمن‌ساکس اعلام می‌کند که حملات ماه سپتامبر به تاسیسات نفتی آرامکوی عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تاسیسات تولید نفت جهان نشان داد که بازار درخصوص اختلالات عرضه، انعطاف‌پذیری بسیاری دارد و حتی اگر تنش‌های کنونی به حمله به تاسیسات نفتی منجر شود، تنها کمی قیمت‌ها بالا خواهد رفت.

در ۱۴ سپتامبر تاسیسات نفتی آرامکو با نام‌های بقیق و خریص مورد حمله نیروهای یمنی قرار گرفت و در اثر آن ۷/ ۵ میلیون بشکه از عرضه جهان معادل بیش از نیمی از تولید نفت عربستان از دست رفت. در پی این واقعه قیمت نفت با شوک ۱۴ درصدی در اولین روز معاملاتی مواجه شد، اما تنها در عرضه چند روز قیمت‌ها کاهش و به سطوح پیش از حملات بازگشت. تحلیلگران مورگان استنلی نیز هرگونه افزایش بیشتر قیمت نفت را در کوتاه‌مدت عملی و متوسط قیمت نفت برنت را در سال ۲۰۲۰ حدود ۶۰ دلار و بسیار کمتر از سطوح کنونی دانسته‌اند.