نوشته شده در تاریخ دیدگاه ها

چرا اتحادیه جایگاه داران با طرح برندینگ سوخت مخالفند؟

طرح برندینگ سوخت از کجا شروع شد ؟

موضوع شرکت‌های زنجیره‌ای توزیع سوخت از سال ۱۳۹۴ با هدف کاهش تصدیگری شرکت ملی پخش در دستور کار قرار گرفت.در همان سال  جلساتی تشکیل و شیوه‌نامه‌ای در این راستا تدوین شد. این شیوه‌نامه مراحل قانونی خود را طی کرد تا ابلاغ شد. طبق اصل ۴۴ قانون اساسی باید از تصدیگری دولت کاسته و برخی از مسئولیت‌ها به بخش خصوصی واگذار شود. در مورد واگذاری مسئولیت سوخت‌رسانی به شرکت‌های زنجیره‌ای، معنی این واگذاری این است که فرآورده را به شرکت‌های زنجیره‌ای تحویل گردد و بر شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی بر توزیع آن نظارت داشته باشد.

چرا طرح برندینگ سوخت کند شده است ؟

با اجرایی شدن این طرح و تشکیل شرکت های زنجیره ای توزیع سوخت جایگاه داران از طریق تشکل های صنفی و اتحادیه های خود به مقابله و مبارزه با این طرح برخواستند و اکنون با گذشت 5 سال از این طرح هنوز کمتر از 30 درصد از توزیع کشور توسط این شرکت ها انجام میشود و همچنان 70 درصد از توزیع کشور به صورت مستقیم توسط شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی صورت می پذیرد.در برخی استان ها اتحادیه جایگاه داران با ایجاد یک هماهنگی داخلی از پذیرش هر گونه پیشنهاد همکاری با شرکت های برند سر باز می زنند و به این ترتیب زیان هنگفتی به جایگاه داران وارد میشود که در هر لیتر به طور متوسط 50 ریال میباشد که با در نظر گرفتن فروش سالانه ،هر جایگاه در حال حاضر به دلیل همین مقاومت سالانه 20 میلیون تومان متضرر میشود.

اتحادیه جایگاه داران چرا با طرح برندینگ مخالفند ؟

نگرانی‌ها و هراس‌ها از ایجاد رانت، فساد مالی به بهانه جلوگیری از انحصار، متشتت شدن وضعیت پخش فرآورده‌ها، بیکاری بخشی از فعالان عرصه عرضه سوخت و حرف و حدیث‌هایی از این دست، منتقدان پرونده برندینگ سوخت را به سوی مخالفتی آشکار با این طرح سوق داده است. جمع بندی نظرات جایگاه داران این است که برند در دنیا یعنی سوخت با قیمت های مختلف،در مناطق مختلف و با کیفیت های متفاوت که جنبه رقابتی دارد در جایگاه ها ارائه می شود. برای مثال اگر شل یک برند است،خود این برند وظیفه تامین سوخت در جایگاه ها با قیمت های متفاوت ورقابتی دارد. اما برندهای  شکل گرفته در کشور  باید بنزینی را که کیفیت اش توسط پالایشگاه تعیین شده و برند دخالتی در آن ندارد را همه به نرخ مصوب  بفروشند. درنتیجه بازار با آمدن برند رقابتی نشده و تنها امتیازاتی را برای افراد خاصی ایجاد کرده که سود ناحق کسب کنند.

آیا اعتراض و مقاومت جایگاه داران به حق است ؟

با بررسی موضوع میتوان متوجه شد که مسئله اصلی این است که در حال حاضر شرکت ملی پخش برای کاهش بار مالی و طرف حساب های خود در صدد است تا بازیگران بزرگی را در بازار ایجاد کند و خود را از مهلکه درگیری با 6500 جایگاه دار رها کند و به جای گردش مالی و اطلاعاتی روزانه با 6500 طرف حساب تنها با تعداد محدودی در حدود 100 شرکت حقوقی روبرو شود. هزینه این کاهش بار مالی را هم شرکت ملی پخش پرداخت میکند و حاضر است با تخفیف 10 تومانی در هر لیتر فرآورده هزینه این برون سپاری را پرداخت کند.موضوع این است که جایگاه داران عملا باید با شرکت های برند برای برداشتن سهمی از این مابه تفاوت مذاکره کنند. اتحادیه جایگاه داران اما کل این مبلغ را سهم خود میداند و معتقد است که شرکت های برند عملا کار خاصی نمیکنند. اما واقعیت این است که شرکت های برند تمام مسئولیت قانونی مربوط به ایمنی ،عرضه صحیح ،بازرسی و جلوگیری از تخلفات را که قبلا بر عهده شرکت ملی پخش بوده است به عهده گرفته اند و در قبال آن ضمانت نامه های مالی سنگین در اختیار شرکت پخش گذاشته اند.

به نظر میرسد اتحادیه جایگاه داران با توجه به مشکلات و صدماتی که در سال های گذشته از شرکت ملی پخش به عنوان یک شرکت دولتی با قراردادهای یکطرفه و مقررات قدیمی و بدون تغییر دیده اند ،اکنون حاضر به تن دادن به تسلط و نظارت شرکت های واسط دیگری نیستند.

راه حل اتحادیه جایگاه داران چیست ؟

اتحادیه جایگاه داران در چند استان مدل جالبی شامل شکل دادن به شرکت های تعاونی با عضویت خود جایگاه داران را امتحان کرده اند. به عنوان مثال شرکت انرژی شمال .این تعاونی ها با عضویت جایگاه داران شکل گرفته و تمام منافع آن نیز به خودشان میرسد.اما هزینه های مربوط به نظارت و غیره از طریق پرداخت بخش کوچکی از مابه تفاوت به این شرکت ها صورت میگیرد. به نظر میرسد این مدل میتواند موفق باشد اما در ادامه به توجه به غیر انتفاعی بودن این شرکت ها عملا توان توسعه به توسعه زنجیره حمل و نقل یا پالایشگاه داری و ایجاد برند های واقعی را نخواهند داشت . چیزی که الان شکل گرفته است اتحادیه از جایگاه داران در دل اتحادیه قبلی است که عملا منجر به ایجاد برند سوخت نخواهد شد. این موضوع تنها عایدی جایگاه داران را افزایش میدهد که اتفاقا مورد پسند و پذیرش انها نیز هست.

نقش رانندگان نفتکش ها در طرح برندینگ چیست ؟

با شروع طرح برندینگ در کشور جمعی از رانندگان تانکرهای سوخت‌رسان در اعتراض به اجرای طرح «برندینگ» و ایجاد شرکت‌های واسطه‌ای برای توزیع سوخت  تجمع کردند و از حمل فرآورده خودداری نمودند.
نظر رانندگان معترض این بود که: در اجرای این طرح، رانندگان ملزم به عقد قرارداد با پیمانکاران شده‌اند و قرارداد مستقیمی با شرکت پخش فرآورده‌های نفتی ندارند.
به گفته معترضان، پیمانکاران تا دو برابر حق کمیسیون در زمانی که مستقیم با شرکت پخش فرآورده‌های نفتی کار می‌کردند، از آنها حق کمیسیون می‌گیرند و از سوی دیگر، گاه ممکن است یک پیمانکار کار را به افراد خاصی بدهد که در این صورت بقیه رانندگان بیکار می‌مانند.سرانجام جمع اعتراضی رانندگان نفتکش موجب توقف اجرای طرح برندینگ  در بخش حمل و نقل شد.

نتیجه چه شد ؟

در حال حاضر 18 شرکت تعاونی  متشکل از جایگاه داران در حال تلاش برای ثبت و راه اندازی شرکت برند اختصاصی خود هستند. با نهایی شدن این موضوع که به نظر میرسد شرکت ملی پخش راهی جز پذیرفتن آن ندارد عملا اتحادیه جایگاه داران در هر استان یا منطقه زمام امور را به دست خواهد گرفت و این میتواند سر منشا انحصار در آن مناطق چه از نظر تعداد جایگاه های جدید و چه از نظر بهبود کیفیت در خدمات رسانی به مردم شود و عملا جایی برای نظارت و حمایت از رقابت به نفع مصرف کننده وجود نخواهد داشت . البته محدودیت اعمال شده توسط شرکت ملی پخش برای زیر پوشش داشتن حداکثر 40 جایگاه شاید بتواند در مراحل ابتدایی جلو این نوع انحصار را بگیرد اما در مراحل بعدی با شکل گیری شرکت های کوچک با 40 جایگاه عملا باز این دور باطل تکرار خواهد شد .

نوشته شده در تاریخ دیدگاه ها

چطور میتوان جایگاه داران را با طرح برندینگ سوخت در کشور همراه کرد ؟

برندینگ سوخت

برندینگ سوخت چیست؟

برندینگ سوخت موضوعی ا‌ست که در صورت اجرایی شدن تحول بزرگی برای جایگاه داران ایجاد می‌کند اما در حال حاضر بیشتر شبیه به کابوسی ‌ست که در حال جنگ با آن هستند. موضوع برندینگ سوخت از طریق شرکت‌های زنجیره‌ای توزیع سوخت از سال ۱۳۹۴ طبق اصل 44 قانون اساسی و با هدف کاهش تصدی‌گری شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی در دستور کار قرار گرفت . برندینگ سوخت شامل واگذاری زنجیره تامین و توزیع، بعد از انبارهای نفت تا خودروهای مردم را شامل می‌شود که نظارت شرکت‌های صاحب صلاحیت و دارای نشان تجاری معتبر را به همراه دارد.

برندینگ سوخت

بر اساس شیوه نامه اجرایی شرکت های برند سوخت برای جلوگیری از انحصار و جلوگیری از ایجاد رانت در کشور مقرر شده است  در هر استان بیش از ۳۰ درصد در هر شهرستان بیش از ۵۰ درصد و در کشور ۲۰ درصد نازل‌ها نباید در اختیار یک شرکت قرار بگیرد اما این قوانین هم نتوانست رضایت جایگاه داران را جلب کند و تقریبا 80 درصد جایگاه داران کشور و مخصوصا انجمن های صنفی و اتحادیه های جایگاه داران کشور با این طرح مخالفند و در مقابل آن مقاومت میکنند.با بررسی نظرات این گروه نکات مهمی آشکار میشود که میتوان راه حل های موثری برای آنها ارائه داد.

ریشه مشکل جایگاه داران با موضوع برندینگ چیست؟

در ایران حدود 6هزار جایگاه توزیع سوخت مایع و گاز وجود دارد . برای راه اندازی آنها رقمی در حدود 42 هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شده است.مشکل اصلی جایگاه داران در خصوص مخالفت با طرح برندینگ این است که منافع آنها در موضوع برندینگ لحاظ نشده است.

این منافع شامل منافع مادی حاصل از همکاری با شرکت ملی پخش و همچنین منافع معنوی ناشی از اطمینان به سابقه و تسلط تخصصی شرکت ملی پخش است .موضوعاتی مانند تامین و توزیع سوخت ،ایمنی و نظارت بر مجاری عرضه سوخت از مواردی  است  که برای جایگاه داران مهم است .به عنوان مثال در حال حاضر شرکت ملی پخش از جایگاههایی که فروش پایینی دارند با پرداخت سوبسید حمایت میکند . در صورت ایجاد شرکت های برند و پیوستن جایگاههای کم فروش به این شرکت ها دیگر این حمایت صورت نخواهد گرفت .

در حقیقت آنچه موجبات نگرانی جایگاه داران شده است این است که با شکل گیری شرکت های برند تمام مسئولیت های تصدی گری شرکت ملی پخش به شرکت های بدون پشتوانه فنی و تخصصی منتقل میشود . این موضوع میتواند برای آنها مشکلاتی را ایجاد کند. اما در واقع با انتقال این مسئولیت ها به شرکت های برند سخت گیری ها و سوتفاهم بین جایگاه دار و شرکت ملی پخش به مقدار زیادی کاهش می یابد . مشکلات مربوط به تعاملات فنی و سیاسی به شرکت های برند منتقل میشود. همچنین فعالیت هایی مانند توسعه جایگاههای سوخت و اموری که نیاز به فرآیند های طولانی و پیچیده اداری دارد ،توسط شرکت های برند و با قدرت چانه زنی بالاتر انجام میشود.  شرکت پخش در مقابل شرکت های بزرگ با سهم بازار مناسب مقاومت کمتر و مانع تراشی کمتری خواهد نمود .

راه حل های پیشنهادی یونش

آنچه مهم است منتفع شدن جایگاه داران در تعامل با شرکت های برند است . شرکت های برند اگر به صورت یکطرفه به موضوع نگاه کنند نخواهند توانست رضایت جایگاه داران و همکاری پایداری را انتظار داشته باشند. به نظر میرسد راهکارهای زیر برای حل مشکلات و ایرادات جایگاه داران مفید باشد :

راه حل های مالی

  • تخصیص بخشی از سهام شرکت های برند به جایگاههای عضو در دوره عضویت آنها در برند . بدین ترتیب جایگاهها در منافع کل برند شریک شده و میتوانند  در توسعه برند مشارکت داشته و هم از منافع این توسعه بهره مند باشند.
  • ایجاد ساز و کار حمایتی شبیه به شرکت ملی پخش در مراحل ابتدایی قبل از افزایش فروش برای جایگاههایی با فروش پایین . در ادامه میتوان با برنامه های بازاریابی قوی فروش این جایگاهها را افزایش داد.
  • ایجاد خط اعتباری خرید برای جایگاهداران . این امر باعث کاهش هزینه های سرمایه درگردش آنها توسط شرکت های برند میشود.
  • ایجاد زیر ساخت تامین مالی بین جایگاههای یک برند به نحوی که بتوانند با مشارکت درتامین مالی سوخت در جایگاههای پر فروش در سود آنها مشارکت کنند. این مهم از طریق هاب شرکت برند قابل انجام است و بدین ترتیب انتفاع جمعی افزایش می یابد و سهمی از جریان پول در گردش در کل شرکت برند به جایگاه داران تعلق می گیرد.

راه حل های  مدیریتی

  • ایجاد و توسعه بازاریابی سوخت برای جایگاه داران توسط شرکت های برند به منظور افزایش فروش جایگاه که منافعی دو سویه را به همراه دارد .
  • ایجاد و توسعه کسب و کار های جانبی در جایگاهها که میتواند در بازگشت سرمایه سریع تر و سودآوری بیشتر جایگاهها موثر باشد . در تمام دنیا این نوع کسب و کارها هستند که موجب بهبود نرخ بازگشت سرمایه و توجیه پذیر شدن سرمایه گذاری در جایگاههای سوخت میشوند اما در ایران عملا فقط جایگاههای برون شهری به صورت مناسبی از این مدل برای بهبود نرخ سودآوری استفاده میکنند.با توجه به 24 ساعته بودن جایگاهها این موضوع میتواند مورد استفاده در توسعه مدل تجاری فروشگاههای جانبی باشد.
  • با راه اندازی شرکت های خدمات مدیریتی و از طریق ارزیابی سرمایه گذاری های صورت گرفته میزان بازگشت سرمایه هر جایگاه مشخص گردد. اغلب جایگاههای موجود کشور فاقد طرح تجاری و ارزیابی اقتصادی و فنی برای راه اندازی و فعالیت هستند. این امر موجب شده است تا جایگاه داران همواره ارزیابی نادرستی از وضعیت فعلی کسب و کار خود داشته باشند.

راه حل های عملیاتی

  • ایجاد شرکت های مهندسی و ایمنی متخصص پیمانکار که مورد تایید جایگاه داران و شرکت های برند و شرکت ملی پخش باشند و خدمات این حوزه را با اخذ تاییدیه های داخلی و بین المللی ارائه کنند. در شکل گیری این شرکت ها جایگاه داران و شرکت های برند میتوانند به صورت مشترک سرمایه گذاری کنند و از منافع آن منتفع شوند و به خوبی بر آنها نظارت داشته باشند.
  • ایجاد شرکت های تعمیرات و نگهداری که بتواند با نرخ حمایتی امکان ارائه خدمات فنی و مهندسی در قالب تعمیرات و نگهداری را برای جایگاههای عضو یک برند تامین نماید .این امر میتواند شامل تامین قطعات و خدمات تعمیرات و نگهداری گردد.
  • راه اندازی سیستم هایی که بتواند هزینه های مالی و اجرایی جایگاه داران را کاهش دهد . مانند دیسپنسرهای فول اتوماتیک که نیاز به نیروی انسانی را به یک چهارم در جایگاهها کاهش میدهد . این به معنی صرفه جویی بسیار زیاد در هزینه ها و افزایش نظارت جایگاه داران بر سرمایه و کسب و کار است .این امر میتواند به صورت سرمایه گذاری BOT یا در قالب قراردادهای اجاره به شرط تملیک، توسط شرکت های برند صورت گیرد و بعد از بازگشت سرمایه منافع آن به صورت کامل به جایگاه داران تخصیص یابد.

راه حل های حقوقی و قانونی

  • ایجاد اطمینان و شفاف سازی در خصوص حفظ و احترام به مالکیت جایگاه داران در خصوص مالکیت جایگاه .  شرکت برند باید این اطمینان را ایجاد کند که  هیچ گونه سهم و یا حقی در این مالکیت ندارد . این مهم از طریق عقد قرارداد و برگزاری رویداد های معرفی و آشنایی با قراردادهای حقوقی شرکت های برند مقدور است .
  • برای جلوگیری از کاهش فروش سوخت در جایگاهها میتوان از طریق دستور العمل های احداث جایگاه و رعایت حریم هر جایگاه به صورت یک توافق بین شرکت های برند و شرکت ملی پخش اقادام کرد. با این روش  نگرانی جایگاه داران فعلی در خصوص کاهش فروش ناشی از افزایش مجاری عرضه را مرتفع نمود.