عضو کمیسیون انرژی مجلس با ارائه توضیحاتی درباره طرح پیشنهادی مبنی بر تغییر الگوی سهمیه‌بندی بنزین از خودروها به خانواده‌ها گفت این طرح در صف اعلام وصول توسط هیأت رئیسه مجلس است.
به گزارش همشهری آنلاین به نقل از تسنیم، مالک شریعتی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درباره پیشنهاد طرحی از سوی نمایندگان مجلس یازدهم درباره اصلاح سهمیه‌بندی بنزین گفت: منتظر هستیم تا بعد از تعطیلات اخیر مجلس این طرح از سوی هیأت رئیسه مجلس اعلام وصل شود. معتقدم هستیم ارائه بنزین با الگوی کنونی فاقد ویژگی عدالت است.
وی افزود: در طرح کنونی سهمیه بنزین به خودروها تعلق می گیرد در حالی که ۵۰ درصد خانواده‌ها فاقد خودرو هستند و سهمی یارانه بنزین ندارند.
می خواهیم به همه یارانه بدهیم
این نماینده مجلس تأکید کرد: اگر طرح پیشنهادی کنونی مصوب شود، سهمیه‌بندی تغییر می‌کند و سهمیه بنزین به جای خودرو به خانواده‌ها تخصیص پیدا می کند. به این شکل که به هر فرد ایرانی از یارانه انرژی سهمی تعلق می‌گیرد، در ابتدا سهمیه بنزین به کارت سرپرست خانواده واریز می شود. اگر این فرد از سهمیه خود استفاده نکرد سهمیه در انتهای ماه به دولت باز می گردد –یا میزانی از سهمیه که به استفاده نشده است- و دولت از محل درآمد صادراتی بنزین کارت بانکی سرپرستان خانواده را شارژ می‌کند تا آنها کالای ایرانی بخرند.
شریعتی گفت: افراد یا صاحب خودرو هستند یا اینکه فاقد خودرو هستند، اگر خودرو ندارند می توانند از درآمد آن به شکل یارانه استفاده کنند.
نمی‌خواهیم جامعه درگیر شوک شود
شریعتی با تأکید به این موضوع که درشرایطی قرار نداریم که به جامعه شوک وارد کنیم، اظهار داشت: می خواهیم بدون تغییر قیمت ها –بنزین- سهمیه‌ها عادلانه شود.
وی ادامه داد: یکماه گذشته با افت شدید نفت در جهان مواجه بودیم و قیمت بنزین افت کرد، در چند هفته قیمت بنزین جهان از بنزین ایران ارزان‌تر شد در این شرایط عادلانه تر بود که قیمت عرضه این محصول پایین‌تر بیاید. براین اساس معتقدیم لازم است سیاستگذاری در بخش بنزین با نرخ شناور باشد.
وی با بیان اینکه اگر این طرح پیشنهادی در مجلس تصویب شود چون یارانه آن به همه افراد می رسد، در عمل طرح متناسب با عدالت است، در بخش دیگری گفت: بحث مان تغییر قیمت بنزین نیست بلکه می‌خواهیم ارائه سهمیه عادلانه شود.
هرم وارونه یارانه ها
وی گفت: مردم از مجلس قبل راضی نبودند، کمیسیون های مجلس یازدهم هم یک هفته شکل گرفته است. اما طرح پیشنهادی مان در مجلس دهم تهیه شده بود و باقیمانده مجلس قبل است، اما در آن مجلس دنبال نشد.
شریعتی با اشاره به ماده ۳۹ قانون برنامه ششم توسعه گفت: این قانون دولت را مکلف کرده است که با در نظر گرفتن تبعات اجتماعی موضوع افزایش قیمت بنزین دنبال شود.
این نماینده مجلس همچنین گفت: معضل جدی کشورمان یارانه های انرژی است که دقیقا برعکس عمل می شود و افراد برخوردار، بیشتر از آن بهره مند می شوند، به تعبیری، هرم یارانه ها برعکس روی زمین قرار گرفته است.
*دولت ناتوان از اجرای همه سیاستهای بنزینی مدنظر مجلس
وی گفت: این دولت در اجرای پروژه های سنگین توانمند نمی بینیم. فعلا می خواهیم طی یک مرحله با دنبال کردن پیشنهاد اصلاح تغییر سهمیه‌بندی بنزین، شرایط را به عدالت نزدیک کنیم بعد در حوزه حکمرانی انرژی برنامه هایی را دنبال خواهیم کرد.
شریعتی در پاسخ به نقدی مبنی بر اینکه بنزین سهم ۱۰ درصدی از کل مصرف انرژی کشور دارد و اگر قرار است اصلاحی شود باید کار اساسی صورت بگیرد، گفت: بنزین یک کالای عادی نیست، نوعی کالای خاص است که اثر روانی برجامعه دارد. اینکه ۱۰ درصد کل انرژی مصرفی کشورمان مربوط بنزین است، پس جای سوال است که چرا آبان ۹۸ کشور به خاطر گرانی آن شلوغ شد.
وی گفت: برای گران شدن اخیر بنزین در کشور هزینه شده است- حوادث آبان ۹۸- و الان می خواهیم اصلاحی در کشور صورت بگیرد.
بنزین اولویت اول کشور نیست
این عضو کمیسیون انرژی مجلس یازدهم گفت: بنزین الان اولویت اول کشورمان نیست، اولویت اول اصلاح نظام مالیاتی، بانکی و بعد از آن یارانه هاست. در جریان هستم که از ابتدای گرانی بنزین نارضایتی مردم از سهمیه بندی بنزین بالای ۷۰ درصد است. کاری که می توانیم انجام دهیم این است که روند فعلی در مولفه های جامعه به نفع محرومان اصلاح شود. اگر این طرح پیشنهادی تصویب و بعد اجرا شود، به التیام زخم های مردم کمک می کند.
وی به طرح این موضوع پرداخت که گرانی بنزین اتفاق خوبی نبوده، و گفت: اما الان یک تیر از چله کمان رها شده است. یک عده در جایگاه ها بنزین می زنند و یک عده نظاره می کنند؛ طرح کلان و نظام هدفمندی یارانه ها به جای خودش جای بحث دارد اما با این طرح پیشنهادی می خواهیم با توجه به وضعیت فعلی به جای اینکه بنزین را به خودرو بدهیم به خانوار بدهیم، این زخم جامعه را التیام می بخشد و باعث رضایت مردم می شود.
بنزین (Benzin) در اصل یک کلمۀ آلمانی است و در آمریکا به آن Gasoline و در بریتانیا و اروپا Petrol گفته میشود. بنزین سوخت مایعی می‌باشد که در موتور احتراق داخلی خودروها و برخی وسایل نقلیه استفاده می‌گردد. بنزین در اصل بی رنگ است و به سبب شناخت راحت تر آن و تشخیص آن از دیگر مایعات و فراورده های نفتی معمولاً دارای رنگ مایل به صورتی یا قهوه ای می‌باشد. در این مقاله سعی شده تا مشخصات بنزین و استانداردهای آلایندگی آن به صورت کامل بررسی گردد.
با افزایش استفاده از وسایل نقلیه، میزان تقاضا برای تولید بنزین از دهه های گذشته روند افزایشی داشته و هنوز هم رو به افزایش است. در سالهای اخیر، صنایع مختلف از جمله خودروسازان شدیداً به عنوان تولید سوخت جایگزین برای بنزین یا استفاده از تکنولوژی جدید برای تأمین انرژی مورد نیاز در خودروها بوده اند.
از جمله سوخت های جایگزین برای بنزین می‌توان به گاز CNG، گاز مایع LPG، هیدروژن، اتانول و… اشاره نمود. همچنین اخیراً خودروهایی تحت عنوان خودروی هیبریدی یا خودروی برقی تولید شده اند که می‌توانند با استفاده از نیروی برق ذخیره شده در باتری خود حرکت کنند. با وجود تولید و استفاده از سوخت های مختلف، هنوز هم بنزین به عنوان اصلی ترین و مهم ترین سوخت مورد استفاده در خودروها شناخته شده و از لحاظ کیفیت و راندمان هیچ سوختی قابلیت رقابت با آن را ندارد.
بنزین ها با توجه به کاربردی که در موتور خودرو دارند، دارای یک سری مشخصات هستند که در ادامه به آنها اشاره می‌گردد.
1. چگالی
چگالی (Density) سوخت ها اصولاً به وسیلۀ پیکنومتر (Pycnometer) یا هیدرومتر (Hydrometer) اندازه گیری میشود. اندازه گیری چگالی مرجع در دمای 60˚ F (15˚ C) و فشار اتمسفر انجام شده و برحسب kg/liter بیان میشود. در مورد بنزین هرچه چگالی بالاتر باشد و به اصطلاح بنزین سنگین تر باشد، مصرف آن کمتر بوده و برای مصرف کنندگان مطلوب تر است. جدول زیر چگالی بنزین های مختلف را نشان می‌دهد:
نوع بنزین
حداقل چگالی در دمای °F 60
حداکثر چگالی در دمای °F 60
بنزین معمولی
0.7
0.75
بنزین سوپر سرب دار
0.72
0.77
بنزین سوپر بدون سرب
0.725
0.78
2. فشار بخار
فشار بخار رد یا (Reid Vapor Pressure (RVP در حقیقت فشاری است که در درجه حرارت معین، توسط بخار سوخت بر سطح آزاد مایع وارد میشود. این فشار به وسیلۀ دستگاهی با همین نام اندازه گیری میشود. هرچه فشار بخار یک مایع بیشتر باشد آن مایع فرار تر است. فراریت میزان تمایل سوخت به تبخیر شدن است و هرچه فراریت گاز بیشتر باشد، سوخت بهتر و کامل تر می‌سوزد.
دستگاه RVP
میزان فشار بخار استاندارد برای بنزین در دماهای مختلف متفاوت است. جدول زیر نشان دهندۀ حدود مجاز فشار بخار رد (RVP) بنزین در دماهای مختلف بر حسب درجۀ فارنهایت می‌باشد.
حداکثر فشار بخار رد RVP مجاز (Psia)
دمای محیط (F°)
12.7
60
11
70
9.4
80
8
90
علی رغم این که بالا بودن فشار بخار سبب بهتر سوختن بنزین میشود، باید به این نکته توجه داشت که هرچه فشار بخار سوخت بالاتر باشد تبخیر و اتلاف آن بیشتر بوده و آلودگی بیشتری ایجاد می‌نماید. پس لازم است تا با درنظر گرفتن همۀ شرایط، فشار بخار بنزین در شرایط بهینه تنظیم گردد.
3. میزان صمغ موجود در بنزین
صمغ ها (Gum) ترکیباتی هستند که در اثر اکسید یا پلیمری شدن اولفین های ناپایدار درون بنزین ایجاد میشوند. غلظت صمغ موجود در بنزین نباید از 0.1 گرم بر لیتر بیشتر شود. افزایش میزان صمغ در بنزین میتواند موجب اشکالاتی نظیر انسداد لوله های انتقال دهندۀ بنزین و انسداد و خرابی پمپ ها شود. از دیگر اشکالات ایجاد شده در اثر افزایش میزان صمغ در بنزین، کاهش عدد اکتان بنزین در حدود 2 تا 3 واحد خواهد بود.
با گذشت زمان، میزان صمغ موجود در بنزین افزایش می‌یابد. برای جلوگیری از مشکلات یاد شده باید سعی داشت که حتی المکان میزان صمغ موجود در بنزین را کاهش داد و در صورتی که مقدار صمغ زیاد بود بنزین مورد نظر زودتر مصرف شده و ذخیره نگردد.
4. میزان گوگرد موجود در بنزین
بنزین خروجی از پالایشگاه با وجودی که مراحل تصفیه و گوگرد گیری را گذرانده، بازهم دارای مقدار اندکی گوگرد می‌باشد. وجود گوگرد در بنزین سبب ایجاد اشکالات متعددی میشود که عبارتند از:
ایجاد خوردگی در باک، موتور و تجهیزات خودرو در اثر تشکیل اسید سولفوریک
آلودگی محیط زیست به دلیل انتشار گازهای مسموم از اگزوز خودرو
کاهش عدد اکتان بنزین
به همین دلایل باید مقدار گوگرد موجود در بنزین را تا جایی که امکان دارد کاهش داد. در گذشته مقدار مجاز گوگرد برای بنزین های معمولی 0.17 % و برای بنزین های سوپر 0.15 % بود که امروزه طبق استاندارد های جدید باید مقدار گوگرد از این مقادیر هم کمتر باشد.
5. عدد اکتان بنزین
همان گونه که در مقالۀ عدد اکتان بنزین و راه های بهبود آن اشاره شد، عدد اکتان (Octane Number) معیاری برای تعیین کیفیت احتراق سوخت در موتورهای احتراق داخلی می‌باشد. هرچه عدد اکتان بنزین بالاتر باشد، احتراق آن آرام تر بوده و بنزین با کیفیت تر می‌باشد. بنزین ها از لحاظ عدد اکتان دارای دو نوع بنزین معمولی (دارای عدد اکتان بین 84 تا 92) و بنزین سوپر (دارای عدد اکتان بین 87 تا 97) هستند.
استانداردهای مربوط به کنترل آلایندگی سوخت بنزین
ترکیب بنزین شامل 150 نوع مادۀ مختلف است که در اثر سوختن، بسیاری از این مواد به صورت گازها و ترکیبات شیمیایی مختلف وارد محیط میشوند. وجود یک سری ترکیبات خاص مانند گوگرد، سرب، کربن مونواکسید، نیتروژن اکسید و… در بنزین باعث ایجاد آلودگی هوا و خطرات فراوان برای سلامتی انسان ها میشود. امروزه بسیاری از شهرهای بزرگ از جمله تهران به خصوص در فصول سرد سال به شدت درگیر مسأله آلودگی هوا هستند.
دود خروجی از اگزوز
بنزین نامرغوب از مهم ترین دلایل آلودگی هوا است و همین امر موجب شده تا بعضی کشورها قوانین بسیار سختگیرانه ای در خصوص میزان آلاینده ها و کیفت بنزین تولیدی وضع کنند. در اوایل دهۀ 90 میلادی اتحادیۀ اروپا طی برگزاری جلسات مختلف، استانداردهایی برای میزان آلاینده های موجود در سوخت وسایل نقلیه وضع کرد. اولین استاندارد وضع شده توسط اتحادیۀ اروپا استاندارد یورو 1 (Euro 1) در سال 1993 میلادی و جدیدترین آن، استاندارد یورو Euro 6b در سال 2019 میلادی می‌باشد.
استانداردهای یورو سوخت
جدول زیر میزان آلاینده های مجاز موجود در بنزین را برای خودروهای سواری با وزن بین 1300 تا 1760 کیلوگرم، نشان می‌دهد. در این جدول که استانداردهای یورو1 تا یورو 6 در آن ذکر شده است، میزان آلاینده ها بر حسب گرم بر کیلومتر مسافت پیموده شده توسط خودرو (gr/km) بیان گردیده است.
PM
HC+NOx
NOx
NMHC
THC
CO
زمان انتشار
استاندارد
–
1.4
–
–
–
5.17
Oct 1993
Euro 1
–
0.6
–
–
–
4.00
Oct 1998
Euro 2
–
–
0.18
–
0.25
4.17
Jan 2002
Euro 3
–
–
0.10
–
0.13
1.81
Jan 2007
Euro 4
0.0050
–
0.075
0.09
0.13
1.81
Jan 2012
Euro 5a
0.0045
–
0.075
0.09
0.13
1.81
Jan 2013
Euro 5b
0.0045
–
0.075
0.09
0.13
1.81
Sep 2016
Euro 5b
0.0045
–
0.075
0.09
0.13
1.81
Sep 2019
Euro 5c
CO = کربن مونو اکسید
THC = Total hydrocarbon هیدروکربن کل
NMHC = Non methane hydrocarbons هیدروکربن های غیر از متان
NOx = گروه نیتروژن اکسیدها
HC + NOx = هیدروکربن ها و نیتروژن اکسیدها
PM = ذرات ریز جامد
تأثیرات مخرب آلاینده ها بر سلامت انسان و محیط زیست
در صورتی که بنزین مصرفی خودروها دارای استانداردهای یورو نباشد و حاوی مواد آلاینده باشد، میتواند اثرات مخرب و زیان باری بر سلامت انسان ها و محیط زیست بگذارد. بخش عمده ای از آلودگی هوا که امروزه دامن‌گیر شهرهای بزرگ جهان مانند تهران شده است، ناشی از عدم کیفیت و استاندارد نبودن بنزین مصرفی خودروها است.
آلاینده هایی مانند سرب موجود در بنزین، کربن مونواکسید (CO)، نیتروژن اکسیدها (NOx)، گوگرد و… پس از احتراق بنزین از طریق اگزوز خودروها وارد محیط شده و سبب آلودگی هوا میشوند. در فصول سرد سال به علت پدیدۀ وارونگی هوا، میزان آلاینده ها در محیط بیشتر شده و باعث ایجاد مشکلات فراوان برای سلامتی انسان ها و کلیۀ جانداران ساکن در منطقه میشود.
خطرات و مضرات ناشی از آلاینده ها بر سلامت انسان شامل موارد زیر میشود:
ایجاد مشکلات عصبی و روانی مانند افسردگی و بی حوصلگی
مشکلات پوستی مانند خارش، اگزما، کهیر زدن و التهاب پوست
تأثیر بسیار مخرب بر ریه و افزایش احتمال بیماری آسم
افزایش خطر بیماری های قلبی و سکتۀ قلبی
سوزش و خارش چشم
ایجاد مشکلات ناباروری
آلودگی هوا و خطرات آن برای سلامتی انسان
جمع بندی
بنزین مهم ترین و پر مصرف ترین فراوردهی نفتی است و این مادۀ با ارزش به عنوان سوخت خودروها و وسایل نقلیۀ مختلف کاربرد دارد. کیفیت بنزین نکتۀ بسیار مهمی است که پالایشگاه های تولید کنندۀ بنزین باید توجه ویژه ای به آن داشته باشند. در برخی موارد به علت نیاز فراوان بازار به بنزین، پالایشگاه ها ظرفیت بهبود کیفیت بنزین را نداشته و مجبور میشوند بنزین با مرغوبیت کمتر را به بازار عرضه کنند.
در سالهای اخیر پالایشگاه های مهم در کشورهای توسعه یافتۀ جهان تمرکز خود را بر واحدهای پالایشگاهی افزایندۀ عدد اکتان و واحد های تصفیۀ فراورده ها بیشتر کردند. اما در کشورهای در حال توسعه هنوز هم از مواد افزودنی ناسالم برای افزایش عدد اکتان استفاده شده و امکانات و تجهیزات مربوط به تصفیۀ سوخت مناسب و کامل نیست.
از آنجایی که عدم مرغوبیت و وجود آلاینده ها در بنزین تأثیر مستقیمی بر سلامت انسان ها دارد، باید سعی شود تا با انجام تدابیر مختلف و بهبود تجهیزات صنعت نفت، بنزین با استانداردهای جدید یورو و حداقل میزان آلایندگی تولید و به بازار عرضه گردد.
